Aşı olmayan işten çıkarılabilir mi? Aşı zorlaması yasal mı?

Koronavirüs salgınından korunmanın tek yolu olarak geliştirilen aşılar gösteriliyor. 5 milyara yakın kişi aşılanmış olsa da aşıyı reddedenlerin sayısı da az değil. Delta varyantı ile birlikte vaka sayıları artış gösterince yurtdışında bazı şirketler de aşı olamayan çalışanlarıyla ilgili “zorlayıcı” kararlar almaya başladı. Milliyet’ten Meltem Günay’ın haberine göre Facebook, Google’ın da aralarında bulunduğu şirketler, çalışanlarını aşı olmalarını telkin ederken ABD merkezli medya şirketi CNN International, Kovid-19 aşısı yaptırmayan 3 çalışanının işine son verdi. Ardından ABD’nin havayolu şirketi United Airlines ise çalışanlarına aşı yapmayı zorunlu kıldı.

Avrupa Birliği’ne üye birçok ülke ise protestolara rağmen “aşı kartını” yürürlüğe soktu ve yaptırmayanların hayatını daha da zorlaştıracak yasakları konuşmaya başladı. Türkiye’de “aşı zorunluluğu” getirilmese de bazı kurumlar ve işletmeler aşılarını yaptırmayan vatandaşların kapalı alanlara girişlerini kısıtlayacağını duyurdu.

İŞTEN ÇIKARACAKLARINI AÇIKLADILAR

Ancak Saran Holding, çalışanlarına 15 Eylül’e kadar aşı yaptırmaları için süre verdi, yaptırmayanlarla yollarını ayıracaklarını duyurdu. Aynı kararı Bahçeşehir Koleji İcra Kurulu Başkanı Hüseyin Yücel de açıkladı. Aşı yaptırmayanlarla çalışmayacaklarını söyledi.

Peki aşı zorunlu hale getirilebilir mi ve aşı yaptırmayanlar işten çıkarılabilir mi? İşte hukukçuların görüşü:

ANAYASA’YA AYKIRI KARAR OLUR

İstanbul Barosu Başkanı Mehmet Durakoğlu:

 “3’ncü doz aşımı aldum, Aşı olmak gerektiğini düşünen biriyim. Ancak insan vücudu da olsa başka türlü de olsa temel hak ve özgürlükler kısıtlanacak ise yani aşı zorunlu hale getirilecek ise kanun çıkarılması gerekiyor. Çıkarılacak bu kanun da Anayasa’ya uygun olmayabilir. Bu başka bir tartışma. Zaten Anayasa Mahkemesi’nin geçmişte zorunlu aşı uygulamasıyla ilgili böyle bir düzenleme yapılması halinde bunun Anayasa’ya aykırı olduğuna ilişkin bir kararı da var. Dolasıyla temel hak ve özgürlükleri kısıtlanmasına ilişkin bu türden uygulamaların mutlaka kanun yoluyla alınması lazım. Zorunlu aşı uygulamasının kanunla düzenlenmesi gerekir ama Anayasa’ya aykırı olur. İş Kanunu açısından bakarsak, bu nedenle işine gidemeyen kimse kıdem tazminatını alarak ayrılmak gibi bir hakka sahip olabilir, işe iade davaları söz konusu olabilir. ‘Aşı olmadığın için biz seni işe kabul etmiyoruz’ gibi bir durumda işverenin bunları göze almış olması gerekiyor. Ayrıca temel hak ve özgürlükleri kısıtladığı için başka tazminat davalar da söz konusu olabilir. İşveren ‘Maddi sonuçlara katlanacağım’ diyerek işten çıkarabilir ama bu haklı fesih olmaz. Evden çalışma zorunluluğunu ancak işveren getirebilir. Aşı olmaya da zorlanamaz. İşveren işçiyi evden çalıştırırken de ‘Sen aşı olmadın, o yüzden evden çalış’ da diyemez. Aşıyı da gerekçe gösteremez.”

 ÖRTÜLÜ MÜDAHALE OLABİLİR

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tolga Şirin:

“Aşı uygulamaları Anayasa’daki özel yaşama saygı hakkının bir parçası. Bu hak mutlak değildir ve meşru amaçlarla ölçülü müdahaleler gerçekleşebilir. Bu meşru amaçların içinde genel sağlığın korunması kadar, işverenin ve diğer işçilerin çalışma ve sözleşme hürriyetlerinin gerekleri de yer alır. Dolayısıyla kişilerin aşıya zorlanması kategorik ve ölçüsüz olmadıkça mümkündür. İş ilişkilerini konuşuyorsak, işçilerin diğer işçiler veya müşterilerle teması var mı, bunlara bakmak gerekebilir. Eğer bu türden risk faktörleri varsa çalışanlar aşı olmaya zorlanabilir, aşı olmuyorlarsa iş akdi ‘geçerli’ sebeple ve tazminatı ödenerek feshedilebilir. Fakat bu türden risk etmenleri taşımayan çalışanlar için böyle bir zorlama yapılamaz.”

İŞTEN ÇIKARMAK MÜMKÜN DEĞİL

TOBB ETÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem Kılıç:

“Bir kişi ‘Aşı olmadı& diyerek işten çıkarılsa mahkeme o kişiyi işe iade eder  ve tazminata hükmeder. Ayrıca bu kişi ‘ayrımcılık tazminatı’na da başvurarak neredeyse bir yıllık tazminatını isteyebilir. Kesin olarak bir kişiyi ‘Aşı olmadı’ diyerek işten çıkarmak mümkün değil. Aşıyı zorunlu hale getirirlerse bunun da insan haklarına uygun olmadığı kanaatindeyim. Aşıyı savunan bir kişi olarak söylüyorum, özgürlüklere aykırıdır. İnsan hakları bağlamında cebri hale getirmek mümkün değildir.Toplum kamu sağlığı nedeniyle hükümet böyle bir karar alırsa da insanlar buna uymak zorunda. Uymayanları işten çıkarma o zaman gündeme gelir. Şirketler böyle bir karar aldığında maddi yükümlülüğünü de yerine getirmeyi de göze almış olur.”