Batı kızları okula gönderiyor, doğu evde tutuyor

ERG'nin 2008'den bu yana her yıl hazırladığı Eğitim İzleme Raporunun 9’uncusunun sonuçları açıklandı. Raporda eğitimde süren eşitsizliklere, dezavantajlı çocuk gruplarının deneyimlerine ve özel öğretimin payındaki artışa dikkat çekilirken, eğitimde kamu harcamaları, öğrencilerin farklı okul ve program türlerine dağılımı, eğitimin niteliğine ilişkin göstergeler ve öğretmenlerle ilgili gelişmeler ele alınıyor. Rapor sonuçlarına göre özellikle ortaöğretimde kadınların okullulaşma oranı Batı'da Doğu illerine göre daha düşük. Aynı zamanda öğrenci sayısının yüzde 10’luk dilimini ise İmam Hatip lisesinde öğrenim gören öğrenciler oluşturuyor. Dershanelerin dönüştürülmesiyle özel öğretim kurumları sayısında artış  temel lise öğrencilerinin çoğunluğunu 12. sınıflar oluşturuyor.                      

İşte ERG Eğitim İzleme Raporu 2015-16 sonuçları: 

ORTAÖĞRETİM

YÜZDE 38 EĞİTİMDEN ERKEN AYRILIYOR: 2014 yılına ilişkin verilere göre ortaokul ve ortaöğretimde devamsızlık oranı yüzde 35, eğitimden erken ayrılma oranı ise yüzde 38.

ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN YÜZDE 10’U İMAM HATİPLİ: 2015-16 eğitim-öğretim yılında imam-hatip ortaokullarında okuyan öğrenciler, tüm orgün ortaokul öğrencilerinin yüzde 10.8’ini oluşturuyor.

ORTAOKULDA OKULLULAŞMA ORANI ARTTI: 2015-16 eğitim-öğretim yılında ortaöğretimde net okullulaşma oranı yüzde 79.4’ten yüzde 79.8’e yükseldi. Kuzeydoğu Anadolu, Ortadoğu Anadolu, ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde okullulaşma oranları önceki yıllarda olduğu gibi diğer bölgelere göre daha düşüktür; bu oranlar sırasıyla yüzde 65.2, 65.6 ve 66.2’dir. 

DOĞU’DA KIZLAR OKULA GİTMİYOR: Ortaöğretimde okullulaşma oranı, Türkiye genelinde cinsiyet ayrımında önemli ölçüde farklılaşmıyor. 2015-16 itibarıyla bu oran kadınlarda yüzde 80.2, erkeklerde yüzde 79.4. Ancak bölgelere göre farklılaşma devam ediyor. Erkeklerin okullulaşma oranıyla kıyaslandığında kadınların okullulaşma oranı Batı Anadolu’da 3,2, Ege’de 3 yüzde puan daha yüksek; ancak Güneydoğu Anadolu’da 4, Ortadoğu Anadolu’da 2.4 yüzden puan daha düşük

ORTAÖĞRETİMDE 54 BİN ÇOCUK ÖZEL EĞİTİM ALIYOR: Ortaöğretim düzeyinde toplam 54 bin 539 çocuk özel eğitim hizmetlerinden yararlanıyor. Bu çocukların 27 bin 730’u kaynaştırma yoluyla, 26 bin 809’u ise özel eğitim kurumlarında eğitim görüyor.

MESLEK LİSELERİNDE ÖĞRENCİLERİN PAYI AZALDI: 2015-16 eğitim-öğretim yılında, ortaöğretim kademesinde genel lise öğrencilerinin payı yüzde 41.8’den yüzde 43’e yükseldi, Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlı liselerdeki öğrencilerin payı ise yüzde 44.7’den yüzde 43.4’e düştü. Din Öğretimi Genel Müdürlüğü’ne bağlı liselerdeki öğrencilerin payı önceki yıl olduğu gibi yüzde 13 oldu. 2014-15’te ortaöğretim öğrencilerinin yüzde 3.9’u özel genel ortaöğretim kurumlarında eğitim görmekte iken bu oran 2015-16 eğitim-öğretim yılında yüzde 8,7’ye yükseldi. Özel mesleki ve teknik eğitim kurumlarına devam eden öğrencilerin tüm ortaöğretim öğrencileri içindeki payı da yüzde 1.8’den yüzde 2.3’e çıktı.

TEMEL LİSE ÖĞRENCİLERİNİN ÇOĞU 12. SINIF: Nisan 2016 verilerine göre temel lise öğrencilerinin sayısı 183 bin 90. Temel lise öğrencilerinin yüzde 58’ini 106 bin 576 öğrenci ile 12. sınıf öğrencileri oluşturuyor.

OKUL SAYISI ARTTI: Genel ortaöğretimde okul sayısı yüzde 34 oranında artarak 3 bin 954’ten 5 bin 310’a yükseldi. Bu artış büyük ölçüde dershanelerin dönüşümüyle kurulan temel liselerden kaynaklanıyor. Din öğretimine bağlı imam-hatip liselerinin sayısı ise yüzde 13 oranında arttı.

ÖĞRETMEN BAŞINA ÖĞRENCİ SAYISI:  Genel ortaöğretimde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı resmi-özel ayrımı olmadan, Türkiye genelinde, 2015-16 eğitim-öğretim yılında 12. Mesleki ve teknik ortaöğretimde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı Türkiye genelinde, 2015-16 eğitim-öğretim yılında 13.

ÖZEL OKULLAR

ÖZEL OKULLARIN PAYI ARTIYOR: Eğitim sisteminde özel okulların payı hızla artıyor. 2014-15 eğitim-öğretim yılında tüm kademelerde okulların yüzde 10.3’ü özel okul iken bu oran 2015-16 eğitim-öğretim yılında yüzde 12.8 oldu. Özel okullarda eğitim gören çocukların oranı da yüzde 5.2’den yüzde 7.5’e yükseldi.

EN YÜKSEK ARTIŞ TEMEL LİSELER NEDENİYLE ORTAÖĞRETİMDE:  Özel öğretim kurumları içerisinde en yüksek artış temel liselerin kurulması nedeniyle genel ortaöğretim kademesinde yaşandı. Özel genel ortaöğretim kurumlarının sayısı 2014-15 eğitim-öğretim yılında 1174 iken 2015-16 eğitim-öğretim yılında yüzde 113 artarak 2 bin 504 oldu. 2015-16 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelinde 1197 temel lise bulunuyor.

6 BİN 486 OKULA EĞİTİM-ÖĞRETİM DESTEĞİ: 2015-16 eğitim-öğretim ülke genelinde 6 bin 486 özel okul eğitim ve öğretim desteğinden yararlandı. Öğrenci başına destek miktarı okulöncesinde 2 bin 680, ilkokulda 3 bin 220, ortaokulda 3 bin 750, temel liselerde 3 bin 220, temel liseler hariç ortaöğretimde 3 bin 750 TL oldu.

OKULÖNCESİ EĞİTİM

OKULÖNCESİ EĞİTİME YÜZDE 1 PAY AYRILDI: 2015 yılında merkezi yönetim kaynaklarıyla yapılan eğitim harcamaları içerisinde okulöncesi eğitimin payı yüzde 1.1’le sınırlı kaldı.

3-5 YAŞ GRUBUNNDA OKULLAŞMA ORANI YÜZDE 33: 2015-16 eğitim-öğretim yılı itibarıyla, 3-5 yaş grubunda net okullulaşma oranı yüzde 33.3, 4-5 yaş grubunda ise yüzde 43’tür. İller temelinde incelendiğinde, 3-5 yaş için net okullulaşma oranı Edirne için yüzde 48.6 iken, bu oran Ağrı’da yüzde 25.3’e, Şırnak’ta 24.6’ya kadar düşüyor.

432 BİN ÇOCUK OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ALMADAN BAŞLADI: 2015-16 yılında, 5 yaş grubunda (okulöncesi çağda) olan çocuklar (60-65 aylık), 2016-17 yılı itibarıyla zorunlu ilkokul çağındalar. Bu yaş grubu için, okulöncesi net okullulaşma oranı yüzde 55.5. Dolayısıyla bu gruptaki çocukların yaklaşık yüzde 44.5’i yani 432 bin çocuk 2016-17 yılında ilkokula okulöncesi eğitim almamış olarak başladı. Bu grupta okulöncesi net okullulaşma oranı Edirne’de yüzde 82.6, Nevşehir’de yüzde 75.1, Bilecik ve Burdur’da yüzde 75, Ağrı’da yüzde 33.6 ve Şırnak’ta yüzde 27.3.

ANAOKULU ÖĞRENCİ SAYISI ARTTI: Anaokulu öğrenci sayısı bir önceki yıla kıyasla 2015-16’da yüzde 13 oranında yükseldi. Bu yükseliş büyük ölçüde özel anaokullarına devam eden öğrenci sayısının artışından kaynaklanıyor. 2015-16 eğitim-öğretim yılında özel anaokulu sayısı yüzde 22, özel anaokullarındaki öğrenci sayısı yüzde 20.3 arttı. Resmi kurumlarda anaokulu sayısı yüzde 3, anaokullarındaki öğrenci sayısı ise yüzde 8.9 arttı. 

ÖĞRETMEN BAŞINA ORTALAMA 18 ÇOCUK: 2015-16 eğitim-öğretim yılında, okulöncesi eğitimde Akdeniz bölgesinde öğretmen başına 18 öğrenci düşerken, bu sayı Batı, Kuzeydoğu ve Orta Anadolu’da sırasıyla 14, 17 ve 18. İl düzeyinde bakıldığında, derslik başına düşen öğrenci sayısı Hatay ve Kırklareli’de 22, Ardahan’da 16, Sinop’ta ise 13. Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı resmi kurumlarda ortalama 19, özel kurumlarda ise 10-12 arasında. İllere göre öğretmen başına düşen öğrenci sayısı 2015-16’da Bayburt’ta ve Şanlıurfa’da 20, Hatay’da ise 22. 

İLKÖĞRETİM

 İLKOKULDA OKULLULAŞMA ORANI DÜŞTÜ: İlkokul düzeyinde net okullulaşma oranı, 2014-15 eğitim-öğretim yılında yüzde 96.3 iken 2015-16’da yüzde 94.9’a düştü. Bu oran erkek çocuklar için yüzde 96’dan yüzde 94.5’e, kız çocuklar için ise yüzde 96’dan yüzde 95.2’ye düştü. Ortaokulda net okullulaşma oranı yüzde 94.4 ile geçtiğimiz yılla aynı kaldı. 

EN YÜKSEK OKULLULAŞMA ORANI ŞANLIURFA’DA: İl ayrımında incelendiğinde, ilkokulda net okullulaşmanın en yüksek olduğu iller Şanlıurfa yüzde 98.4, Şırnak yüzde 98.1 ve Van yüzde 98.1. Bu oran Çankırı’da yüzde 87.3’e, Gümüşhane’de yüzde 73.1’e düşüyor. Ortaokulda net okullulaşma oranı en yüksek yüzde 99.2 ile Bartın’da, en düşük ise yüzde 72.1 ile Gümüşhane’de. 

DEVLETTE ÖĞRENCİ AZALDI: Özel ilkokullarda öğrenci sayısı 2014-15 yılına oranla yüzde 14 oranında artarken, resmi ilkokullarda yüzde 2 oranında azaldı. Ortaokul düzeyindeki özel kurumlarda öğrenci sayısı yüzde 33 oranında arttı; resmi kurumlarda ise yüzde 6.8 oranında azaldı. 

ÖZEL OKUL SAYISI ARTTI: Özel ilkokul sayısı yüzde 15, özel ortaokul sayısı yüzde 40 oranında arttı. Resmi kurumlarda ise ilk ve ortaokul sayısı oranları sırasıyla yüzde 4.6 ve yüzde 3 azaldı.

SINIF MEVCUDU AZALDI: 2015-16’da çoğu coğrafi bölgede derslik başına düşen öğrenci sayısı azaldı. En kalabalık dersliklerin bulunduğu İstanbul’da bu sayı 33’ten 30’a, Güneydoğu Anadolu’da ise 30’dan 28’e düştü. Derslik başına düşen öğrenci sayısı Gaziantep’te 32, Şanlıurfa’da 31, Diyarbakır’da 26 ve İstanbul’da 30 iken Gümüşhane’de 17, Burdur’da 12 ve Bayburt’ta 18 oldu.

286 BİN ÖĞRENCİ ÖZEL EĞİTİM ALIYOR: İlköğretim düzeyinde toplam 286.080 çocuk özel eğitim hizmetlerinden yararlanıyor. Bu düzeyde özel eğitimden yararlanan çocukların yüzde 70.3’ü kaynaştırma öğrencisi.

EĞİTİMİN FİNANSMANI

BÜTÇEDE EN BÜYÜK PAY EĞİTİME: Eylül 2015’te yayımlanan MEB 2015-2019 Stratejik Planı’nda yer alan stratejilerin toplam maliyeti 381,2 milyar TL’dir. Maliyetler içerisinde en yüksek pay olan yüzde 23.4 eğitime katılım ve devam oranlarının artırılması hedefine ayrıldı.

MERKEZİ YÖNETİM EĞİTİM HARCAMALARI ARTTI: Türkiye’de merkezi yönetim eğitim harcamaları 2014 yılında 81 milyon 507 bin 52 TL iken 2015 yılında yüzde 7.2 artışla 86 milyon 810 bin 156 TL oldu. Merkezi yönetim eğitim harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya (GSYH) oranı da 2014’de yüzde 4.5 iken 2015’te yüzde 4.6’ya çıktı. 2016 yılı için merkezi yönetim eğitim harcamalarına ayrılan başlangıç ödeneği 101 milyon 800 bin 250 milyar TL.

EN FAZLA ARTIŞ MESLEK LİSELERİNDE: Merkezi yönetim ve yerel yönetim bütçesinden yapılan öğrenci başına eğitim harcaması, 2015 yılında 2014 yılına göre okul öncesinde yüzde 2.6, ilköğretimde yüzde 9.5, mesleki ve teknik ortaöğretimde yüzde 11.8 genel ortaöğretimde ise yüzde 10.3 oranında arttı.2015yılında gerçekleşen merkezi yönetim bütçe giderlerinin yaklaşık yüzde 17.2’si eğitim hizmetlerine ait ve merkezi yönetim kaynaklarıyla yapılan eğitim harcamaları 2010’dan bu yana her yıl ortalama yüzde 7.4 artıyor. MEB bütçesinin merkezi yönetim bütçesi içindeki payı 2014’te yüzde 12.8 iken 2015 yılında yüzde 13.1 oldu. MEB bütçesinin GSYH’ya oranı 2014 ve 2015 yıllarında benzer ve yaklaşık yüzde 3.2.

ÖĞRETMENLER

EN ÇOK ATAMA SINIF ÖĞRETMENLİĞİNE: Eylül 2015’te ilk ataması yapılan 35 bin 161 adayın yüzde 38’i Güneydoğu Anadolu bölgesine, yüzde 22’si Orta Doğu Anadolu bölgesine atandı. Bu oranlar, Şubat 2016’da ilk ataması yapılan 29 bin 615 aday için aynı sırayla yüzde 33 ve yüzde 11. Ocak 2016’da özür durumuna bağlı olarak yer değiştiren 11 bin 777 öğretmenin yüzde 48.6’sı Akdeniz, Ege, Batı Anadolu ve İstanbul’a atandı. Ekim 2016’da 18 bin 506 sözleşmeli öğretmen atandı. En çok atama yapılan alanlar sınıf öğretmenliği, İngilizce ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi oldu. En çok atama yapılan 10 il sırasıyla, Şanlıurfa, Van, Mardin, Gaziantep, Erzurum, Şırnak, Diyarbakır, Ağrı, Muş ve Bitlis.