Çocuklarda siber zorbalık: Nasıl anlaşılır, nasıl önlenir?

Çocuklarda siber zorbalık: Nasıl anlaşılır, nasıl önlenir? Milli Eğitim Bakanlığı (MEB)  Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, anne babalara “sanal zorbalık” rehberi hazırladı. Rehberde sanal zorbalığın tanımı yapılırken, aynı zamanda zorbalık yapan ve maruz kalan çocuklar için hangi önlemleri alabileceklerine de yer verildi.

Son yıllarda çocukların ve gençlerin sosyal hayatlarının büyük çoğunluğu çevrimiçi olarak geçiyor. Ancak bu sohbetler yüz yüze söylenemeyenlerin de daha rahat dile getirilmesini gündeme getiriyor. Bu kolaylık ise sınıf ya da okul ortamlarında yaşanan akran zorbalığının sanal aleme taşınmasına neden oluyor. Bu zorbalık çevrim içi tanıkların önünde oluyor ve özellikle küçük çocuklarda yıkıcı etkisi oluyor.

ÇOCUKLARDA SİBER ZORBALIK: NASIL ANLAŞILIR, NASIL ÖNLENİR?

Rehberde siber zorbalık ya da sanal zorbalık, birey veya grup tarafından başka bir bireye ya da gruba, bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığı ile tehdit edici, korkutucu, onur kırıcı, iftira dolu, utandırıcı mesaj ve/ veya görüntülerin kasıtlı ve düzenli bir şekilde gönderilmesi olarak tanımlanıyor. Rehberde siber zorbalıkla baş edebilmenin en etkili yolunun gerçekleşmeden önlemek olduğuna dikkat çekilerek, ailelere çocuklarını siber zorbalıktan korumak ve/ veya çocuklarının siber zorba olmamalarını sağlamak konusunda büyük sorumluluk düştüğü vurgulanıyor.

Çocuklara teknolojiyi kullanmamasını söylemenin siber zorbalıktan korumanın yolu olmadığı belirtilen rehberde çocukların nasıl bu zorbalığa maruz kaldıkları ve yapılacak önlemler şöyle anlatılıyor:

SİBER ZORBALIĞA MARUZ KALDIĞINI NASIL ANLARSINIZ?

• İnternet ya da akıllı telefon kullandıktan sonra gergin oluyor mu?

 • Çevrim içi etkinlikleri ve cep telefonu kullanımı hakkında konuşmaya isteksiz mi?

• Siz yanına geldiğinizde mesajları saklıyor mu?

• Mesaj atmaya, oyun oynamaya ya da sosyal medya kullanımına çok fazla ya da çok az mı zaman ayırıyor?

• Mesajlaştıktan ya da çevrim içi olduktan sonra içine kapanık, sarsılmış, şaşkın ve üzgün görünüyor mu?

• Okula gitmekten ve/veya arkadaşlarıyla görüşmekten kaçınıyor mu?

• Önceden keyif aldığı sosyal ortamlardan kaçınıyor mu?

• Uyumakta zorluk çekiyor mu?

• Öz güveni azaldı mı?

ÇOCUĞUNUZ SİBER ZORBALIK KURBANIYSA NE YAPMALISINIZ?

-Gelen mesaj ve/veya görüntüleri kayıt etmeli, çıktısını almalı ve saklamalısınız. Zorbalığı ilgili yerlere bildirmelisiniz.

-Misilleme yapmamalı ve cevap vermemelisiniz.

-Yapılacak en önemli şey, çocuğunuzla neler olup bittiği hakkında konuşmalı, olanlar hakkında ne düşündüğünü, nasıl hissettiğini anlamaya çalışmalısınız.

-Çocuğunuza bunun onun hatası olmadığını belirtmeli ve çocuğunuzu çözüm sürecine dâhil etmelisiniz. Çünkü asıl amacınız onun sarsılmış olabilecek öz güvenini güçlendirmek, fiziksel ve/veya duygusal güven duygusu kazanmasına yardımcı olmaktır.

ÇOCUĞUNUZ SİBER ZORBALIK YAPIYORSA NE YAPMALISINIZ?

Birçok aile çocuğunun bir siber zorba olduğunu düşünmez. Ancak bazen siber zorbalığa maruz kalan çocuklar ve gençler başkalarına zorbalık yapabilir. Zorbalık yapan sizin çocuğunuzsa, ondan buna bir son vermesini isteyin, ancak aşırı tepki vermeyin. Çocuğunuzla konuşun ve olayın tüm ayrıntılarını ve nedenlerini öğrenin. Yapmış olduğu olumsuz davranışın sorumluluğunu almasını sağlayın. Sorumluluklarını yerine getirmesi noktasında yanında olduğunuzu hissettirin.

ANNE BABALARA ÖNERİLER

BİLGİ SAHİBİ OLUN:

Teknoloji günden güne hızlı bir şekilde değişmektedir. En iyisi onun hakkında bilgi sahibi olmaktır. Teknoloji kullanımının olumlu ve olumsuz yönleri hakkında araştırma yapın, bilgi edinin. Edindiğiniz bilgileri çocuklarınızla paylaşın. Siber zorbalık hakkında araştırmalar yapın. Çıkan yayınları, araştırmaları ve önlenmesi için yapılan çalışmaları takip edin.

ÇOCUĞUNUZLA KONUŞUN

Çocuğunuzla konuşmak onun internet, sosyal medya ve akıllı telefonu ne şekilde kullandığını anlamanıza yardımcı olacaktır. Çocuğunuzla konuşarak çevrim içi dünyasında ne yaptığını, hangi siteleri ziyaret ettiğini, çevrim içinde kimlerle ve ne şekilde iletişim kurduğunu öğrenin. Çocukların çevrim içi dünyalarında yaptıkları hakkında aileleri ile rahatlıkla konuşabileceklerini bilmeleri önemlidir. Çocuğunuza size her türlü konuda açılabileceğini, onu desteklemek ve ona yardımcı olabilmek için elinizden geleni yapabileceğinizi hissettirmelisiniz. Siber zorbalık ve sonuçları hakkında çocuğunuzla konuşun. Çocuğunuzun yaş seviyesine uygun olarak siber zorbalıkla ilgili yasal düzenlemeler hakkında bilgi verin. Çevrim içi davranışların ve söylemlerin çevrim dışı sonuçlar doğurabileceğini kavramalarını sağlayın. Her ne kadar ailesi olarak yanlarında olsanız da, tıpkı gerçek hayatta olduğu gibi sanal âlemde de sergiledikleri olumsuz tutum ve davranışların sorumluluğunu kendilerinin taşıması gerektiğini belirtin.

SINIR KOYUN

Çocuğunuzun ne yapabileceği ve yapamayacağı konusunda sınır koyun. Ekran başında geçirdiği süreyi ve ziyaret ettiği siteleri kısıtlayın.

HATIRLATMA VE TAVSİYELERDE BULUNUN

Çocuklarımızla konuşurken anne baba olarak onlara şu tavsiyelerde bulunabilirsiniz:

• Gizlilik ayarlarını kullandığından emin ol ve gizlilik ayarlarını düzenli olarak güncelle.

• Başkalarına karşı saygılı ol. Çevrim içiyken söylediklerine ve gönderdiğin resimlere dikkat et.

• Başkalarına ait bilgileri ve görüntüleri onların izni olmadan paylaşma ve etiketleme.

• Şifreni/parolanı gizli tut. Kimseyle paylaşma ve düzenli olarak değiştir.

• Gönderdiklerin kolaylıkla ve hızlı şekilde yayılabilir ve sonsuza kadar çevrim içi kalır. Göndermeden önce düşün.

• Cep telefonu numaranı ve web sitesi adresini sadece güvendiğin arkadaşlarına ver.

• Resim ve video indirirken ve yüklerken dikkatli ol. Çevrim içi bir kere paylaşılan resmi geri alamazsın.

Çevrim içi listene sadece tanıdığın, güvendiğin insanları ekle. Yabancılarla konuşurken özel bilgilerini ve konumunu gizli tut, paylaşma.

• Zorbaları engelle. Kötü davranan kişileri nasıl engelleyeceğini ve bildirebileceğini öğren.

• Rencide edici ve seni rahatsız eden mesajlara misilleme yapma ya da karşılık verme.

• Delil topla. Rencide edici maillerin, mesajların, ekran görüntülerinin kopyasını her zaman sakla, bizimle veya öğretmen(ler) inle paylaş.

• Bizimle konuşamıyorsan güvendiğin, tanıdığımız yetişkinlerle konuş.

• Seyirci olma. Başkalarına karşı zorbalık yapıldığına tanık olduğunda sessiz kalma, mağdura destek ol ve ilgili kişilere bildir.

ZORBALIĞI BİLDİRİN

Siber zorbalığa tanık olduysanız, çocuğunuzun okuluyla iletişime geçin. Başka çocuklarında benzer bir zorbalığa maruz kalıp kalmadığını, bu durumun önlenebilmesi için nasıl yardımcı olabileceğinizi öğrenin. Servis sağlayıcınızla iletişime geçin ve ilgili web sitesi adresini ya da telefon numarasını bildirin.

ÇOCUĞUNUZ  ÇÖZÜMÜN PARÇASI OLSUN

Çocuğunuzla birlikte hareket edin. Zorbalık ve siber zorbalık, genellikle sosyal bir durumdur. Çocuğunuzun öz güvenini ve kontrolünü kaybetmesine neden olabilir. Çocuğun çözüm sürecine dâhil edilmesi, bunları yeniden kazanmasına yardımcı olur. Ayrıca, zorbalık genellikle okul hayatıyla ilgilidir. Çocuklar bu durumu yaşayan kişiler olarak, durumu ve olayı yaşadıklarından, olayı ailelerinden daha iyi anlamaktadırlar, bu nedenle bakış açıları olayın derinine inmeyi sağlayacak ve çözüm bulmaya yardımcı olacaktır. Olayla ilgili olarak başkalarıyla özel görüşmeler yapmanız gerekebilir, ancak bu durumda çocuğunuzu yapmış olduğunuz ya da yapacağınız görüşmelerden haberdar edin. Çünkü bu durum çocuğunuzun hayatıyla ilgilidir, bu nedenle çocuğunuzun çözümün bir parçası olması gerekir.