Temel bilimlere ilgi nasıl artırılacak? YÖK'ün çözümü nedir?

Yükseköğretim Kurulu'nca (YÖK) hazırlanan Forum Serisi'nin ilki "Temel Bilimler Toplantısı Raporu" yayımlandı.

YÖK'ten yapılan yazılı açıklamaya göre, YÖK Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar başkanlığında 18 Nisan 2022'de düzenlenen Temel Bilimler Toplantısı rapor haline getirildi.

Özvar, toplantının açılışındaki konuşmasında Türkiye'deki temel bilimler eğitiminin durumunu değerlendirmek için bir araya geldiklerini belirtti. Özvar, üniversitelerin fizik, kimya, biyoloji ve matematik gibi temel bilimler alanındaki bölümlerine ilginin istenilen oranda olmadığını gözlemlediklerini ve bu bölümlere ilginin artması için çözüm üreteceklerini aktarmıştı.

CÖZÜM ÜRETMEK GEREKİYOR

Raporda yer alan bilgilere göre, YÖK temsilcilerinin, üniversite rektörlerinin ve çeşitli üniversitelerden alanında uzman bilim insanlarının katılımıyla gerçekleşen toplantıda temel bilim programlarının mevcut durumu masaya yatırıldı.

Temel Bilimler Toplantısı Raporu'nda, YKS yerleşme puanı yüksek öğrenciler için temel bilimlerin özendirilmesi ve tercih edilebilir hale getirilmesi, araştırma ve teknoloji altyapısının mevcut durumu ile iyileştirme önerileri, eğitim ve öğretim kalitesi, mezunların istihdamı ve iyileştirmelere ilişkin çözüm önerilerine yer verildi.

TEMEL BİLİM PROGRAMLARINA İLİŞKİN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Raporda, temel bilim programlarına ilişkin konular ve çözüm önerileri "temel bilimlerin önemi", "program güncellemeleri", "istihdam", "tercih edilirlik ve yönlendirme", "burslar ve teşvikler", "öğrenci kalitesi", "araştırma görevliliği ve akademik kadrolar", "altyapı ve fiziki olanaklar" başlıkları altında sunuldu.

Buna göre, YÖK'ün düzenlediği toplantıda, temel bilimlerin önemine vurgu yapılarak, bilim tarihi göz önüne alındığında önemli buluşların öznesinin temel bilimler olduğu ve Türkiye'nin bu alanda ön plana çıkması için farkındalık oluşturmanın gerekliliğinin altı çizildi.

Bu amaçla programların güncellenmesi ve üniversite sınavlarına hazırlanan öğrencilerin ilgisini çekecek tercih edilebilir programlar oluşturulmasının gereği vurgulandı. Ayrıca teorik derslerden ziyade pratik derslerin ağırlığı artırılarak öğrencilerin daha çok sanayi tarafından istihdam edilecek kazanımlarla mezun edilmesinin hedeflenmesine vurgu yapıldı. Bu doğrultuda programlar güncellenirken uluslararası kalite gözetilerek yenilikçi bir yaklaşım gösterilmesi ve ortak seçmeli derslerin sayılarının artırılması gerekliliği ifade edildi.

İSTİHDAM, TERCİH EDİLİRLİK VE YÖNLENDİRME

Raporda en çok dile getirilen problemlerin başında gelen istihdama dönük çözüm önerilerine de yer verildi. Temel bilimler öğrencilerinin lisanstan itibaren TÜBİTAK ve araştırma projelerinde çalıştırılmalarına olanak sağlanması, devletin bir süre istihdam imkanlarını artırması ve istihdam sorununa çözüm bulmak için bir süre program kontenjanlarının ve dolayısıyla mezun sayısının azaltılması gibi çözüm önerileri aktarıldı.

YÖNLENDİRME ANAOKULUNDAN YAPILMALI

Tercih edilirlik ve yönlendirme başlığı altında ise üniversitelerin karşılaştıkları tercih sorunları ele alındı ve çözüm önerileri arasında, temel bilimlere yönlendirmenin erken dönemde anaokulundan itibaren yapılması, bu amaçla iyi öğretmenlerle temel bilimler eğitimi verilmesi, açık öğretim kontenjanlarının düşürülmesi, temel bilimlerin görünürlüğünün artırılması amacıyla kamuoyuna ve gençlere ulaşmak için farklı platformlar kullanılması gibi öneriler sunuldu.

BURSLAR VE TEŞVİKLER

Tercih edilirliğin ve yönlendirmenin artmasına yardımcı olacak unsurlardan biri olan burslar ve teşviklere dönük öneriler de raporda ayrı bir tema olarak yer aldı. Bu başlıkta katılımcıların ortak önerilerinden biri, lisans ve lisansüstü öğrencilerin ve akademisyenlerin yeterli maddi destek almalarını sağlayacak mekanizmaların kurulması oldu.

YÖK nezdinde ilk 10'a ya da ilk 20'ye giren öğrencilere burs verilmesi ve halihazırda verilen maddi desteklerin artırılması önerisinde bulunuldu. Ayrıca sanayi sektörünün doktora düzeyindeki araştırmacıları maddi olarak destekleyecek şekilde teşvik edilmesi gerektiği vurgulandı.

Temel bilimler eğitim-öğretiminde başarılı uluslararası üniversiteler göz önünde tutularak kalitenin sağlanması, lisans kontenjanlarının azaltılması, doktora eğitiminin sadece Ar-Ge kapasitesi, altyapı ve fiziki olanakları yüksek, yeterli ve yetkin akademik kadroları olan üniversitelerde verilmesi gibi öneriler yer aldı.

ARAŞTIRMA GÖREVLİLİĞİ VE AKADEMİK KADROLAR

Lisansüstü öğrenci, araştırma görevlisi ve doktora sonrası araştırmacı sayısının azlığına işaret edilen raporda, bu sorunun çözümü için yalnızca burslu değil maaşlı olarak asistan alımının artırılması önerisi sunuldu.

Yurt dışından istihdam edilen araştırmacıların sayısının giderek azalması, bir diğer sorun olarak raporda yer aldı. Ayrıca norm kadro uygulaması nedeniyle özellikle büyük üniversitelerde öğretim üyesi kadroları arasında geçişte sıkıntıların olması bir diğer sorun olarak aktarıldı. Bu sorunların çözümüne dair bütüncül bir politika geliştirilmesi önerisine yer verildi.

ALTYAPI VE FİZİKİ OLANAKLAR

Pek çok üniversitede laboratuvar olanaklarının ve fiziki altyapıların yetersizliğinin, istenilen çalışmaların yapılmasına engel oluşu ve ödeneklerin yetersiz kalışının tartışıldığı toplantıda, desteklerin, ödeneklerin ve teşviklerin artırılması ve sanayinin katkısının artırılması önerisi geldi.