Üniversiteler gibi okullar da ‘bıyıklı’

Üniversiteler gibi okullar da ‘bıyıklı’. Üniversitelerde kadın akademisyen sayısının yüksek olmasına rağmen rektörlük başta olmak üzere yönetim kademelerinde kadınlar yer almaz. Bu durum okullar için de geçerli. Devlet okullarında çalışan öğretmenlerin yüzde 55’i kadın iken eğitim kurumlarında yönetici olarak görev yapan kadınların oranı yalnızca yüzde 19.

ÜNİVERSİTELER GİBİ OKULLAR DA ‘BIYIKLI’

Yani yükseköğretim kurumlarında olduğu gibi okullar da ‘bıyıklı.’ Eğitim Bir Sen’in Eğitime Bakış 2018 İzleme ve Değerlendirme Raporu okullarda da kadının adının olmadığını gösteriyor.

İşte rapordan notlar:

Öğretmen sayısı 1 milyon 30 bine ulaştı. 2017-2018 öğretim yılında kamuda çalışan öğretmenlerin 570 bini ilköğretim, 285 bini ise ortaöğretimde görev yapıyor. Özel okullarda çalışan öğretmenlerin ise 67 bini ilköğretimde, 63 bini ortaöğretimde çalışıyor. Özel okullarda çalışan öğretmenlerin tüm öğretmenler içindeki payı da yüzde 13.

KADINLAR YÖNETİMDE DEĞİL

2018 verilerine göre devlet okullarında toplam öğretmen sayısı 895 bin 480. Bu öğretmenlerin 496 bin 153’ü kadın. Ama toplam 85 bin 279 eğitim kurumunda kadın yönetici sayısı yalnızca 16 bin 263.  Erkek yönetici sayısı ise 69 bin 16. Bu veriler bize kadınların “öğretmen” olarak kaldıklarını, yönetici olarak görev yapmadıklarını gösteriyor.

EŞİT NİTELİKLERE SAHİP OLSALAR BİLE

Üstelik de rapor, eşit niteliklere sahip erkek ve kadın öğretmenler arasında, erkeklerin daha çok yöneticilik görevlerini üstlendikleri vurguluyor. Yüksek lisans mezunu bütün kadın öğretmenlerin sadece yüzde 6’sı yönetici olarak görev yaparken, yüksek lisans mezunu erkeklerin yüzde 21’i yönetici. Benzer durum doktora mezunu kadın öğretmenlerde de görülüyor. Bu öğretmenlerin de yalnızca yüzde 6’sı yönetici olarak görev yapıyor. Ama erkeklerde bu oran yüzde 11.

KADIN ÖĞRETMENLER GELİŞMİŞ BÖLGELERDE

2018 yılında devlet okullarında çalışan kadın öğretmen oranlarının bölgelere ve illere göre dağılımında büyük bir farklılaşma var. Kadın öğretmenler genelde daha gelişmiş bölgelerdeki illeri tercih ediyor. İller arasında kadın öğretmenlerin dengeli dağılımını sağlayacak teşviklere gerek duyuluyor.

TÜRK ÖĞRETMENİ GENÇ

2018 yılı için Türkiye’de öğretmenlerin yüzde 87’si lisans düzeyinden, yüzde 10’u lisansüstü eğitim düzeyinden, geriye kalan yüzde 3’ü ise lisans altı eğitim düzeyinden mezun. Devlet okullarında çalışan tüm öğretmenlerin yaş ortalaması 38. Bu da OECD ülkelerine göre en genç öğretmenlerin Türkiye’de görev yaptığını gösteriyor.

BÖLGELER ARASI FARK 8 YIL

Öğretmenlerin tecrübeli olmasının öğrencinin başarısını artırdığını birçok araştırma gösteriyor. Oysa öğretmenlerin hizmet süresi ortalamaları açısından bölgeler arasında önemli bir farklılaşma dikkat çekiyor. Buna göre, Kuzeydoğu Anadolu (6,8 yıl), Güneydoğu Anadolu (7,5 yıl) ve Ortadoğu Anadolu (8,2) en az hizmet süresi ortalamalarına sahip bölgelerdir. İstanbul’un hizmet süresi ortalaması 12,1’dir ve Türkiye ortalamasına (12,4 yıl) yakındır.

Batı Marmara (14,2 yıl), Batı Anadolu (14,8 yıl) ve Ege (14,9 yıl) en uzun hizmet süresi ortalamalarına sahip bölgelerdir. Genel olarak söylemek gerekirse, bölgeler arasında hizmet süresi ortalamaları açısından önemli farklılaşma vardır.

En uzun ve en kısa hizmet süresi ortalamasına sahip bölgeler arasındaki fark sekiz (8) yıla denk geliyor. Bu, Ege bölgesinde çalışan bir öğretmenin, Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde çalışan bir öğretmene göre ortalama sekiz yıl daha tecrübeli olduğunu gösteriyor.

İLLER ARASINDA DA DENGESİZLİK VAR

 İller arasındaki farklara bakıldığında da tecrübeli öğretmenlerin dağılımının ciddi bir dengesizlik söz konusu.

Buna göre, 46 ilde hizmet süresi ortalaması 12 yıl ve üzeridir. Bu iller arasında olan İzmir, Aydın, Yalova, Ankara, Karabük, Muğla, Balıkesir ve Mersin’de hizmet süresi ortalaması Türkiye’de en yüksektir (15-16 yıl).

20 ilde ise hizmet süresi ortalaması 8-12 yıl arasındadır. Örneğin, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ ve Sivas gibi illerde bu süre 11-12 yıl, Erzurum, Diyarbakır, Gaziantep ve Yozgat gibi illerde bu süre 8-10 yıldır.

11 ilde (Kilis, Batman, Iğdır, Bingöl, Mardin, Kars, Siirt, Şanlıurfa, Van, Ardahan ve Bitlis) ise hizmet süresi ortalaması 4-8 yıl arasında.

Geriye kalan toplam dört ilde yani Şırnak (2,2 yıl), Hakkâri (2,5 yıl), Ağrı (3,5 yıl) ve Muş (3,7) illerinde ise hizmet süresi ortalaması 4 yıldan azdır.

KAÇ ÖĞRETMENE İHTİYAÇ VAR?

Raporda öğretmen başına düşen öğrenci sayılarının OECD ortalamalarına eşit olması durumunda ortaya çıkacak öğretmen ihtiyacı senaryo çalışması da yapıldı. Buna göre öğretmen ihtiyacı 141 bin.

Okul öncesinde 19 bin, ilkokulda 52 bin, ortaokulda 70 bin öğretmen ihtiyacı var. Ama ortaöğretimde de 11 bin öğretmen fazlası bulunuyor. Özetle, Türkiye’nin OECD ortalamalarında öğretmen başına düşen öğrenci sayılarına ulaşması için toplamda 130 bin 500 civarında öğretmen açığı bulunuyor.

Bu arada 2023 Eğitim Vizyonu’nda 5 yaş çocukların tamamının okul öncesi eğitim kapsamına alınması hedefi dikkate alındığında ise 14 bin ek öğretmen ihtiyacı daha söz konusu olacak.