Üniversitelere 'cinsiyet eşitliği' belgesi

YÖK Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç 8 Mart Dünya Kadınlar Günü dolayısıyla, YÖK Genel Kurul üyesi Doç. Dr. Zeliha Koçak Tufan, YÖK Akademi Kadın Çalışmaları ve Sorunları Birimi Başkanı Prof. Dr. Sezer Komsuoğlu ile Türkiye'deki 6 devlet ve 10 vakıf üniversitesinde görev yapan 16 kadın rektörle kahvaltıda buluştu. Üniversitelerdeki kadın olgusuna yönelik farkındalık oluşturulması için bir dizi çalışmanın başlatıldığını anlatan Saraç, Türkiye'nin yükseköğretimde kadın öğretim üyeleri açısından pek çok Avrupa ülkesinin ilerisinde olduğunu söyledi. Saraç, "Sadece üst yönetici açısından bazı ülkelerin gerisindeyiz. Fakat o hususta da makas çok açık değil. Bu hususta da önümüzdeki bir, iki yıl içinde olumlu gelişmeler kat edileceğini düşünüyoruz" dedi. 

CİNSİYET EŞİTLİĞİ TUTUM BELGESİ 
YÖK Akademi Kadın Çalışmaları ve Sorunları Birimi Başkanı Prof. Dr. Komsuoğlu da geçen yıl YÖK bünyesinde akademide kadın çalışmaları konusunda 8 kişilik bir komisyonun kurulduğunu hatırlattı. Komisyonun, üniversitelerde toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ile toplumsal şiddet, kadına yönelik şiddet ve üniversiteli öğrencilerin sıkıntılarının önlenmesi açısından "Yükseköğretim Kurumları Cinsiyet Eşitliği Tutum Belgesi" adında bir politika belgesi hazırlandığını ve Başkan Saraç'ın imzasıyla üniversitelere gönderildiğini açıkladı. Komsuoğlu, "Belgenin özelliği şu, üniversitelere toplumsal cinsiyet eşitliği, adalet zeminindeki eşitlik konusunda neler yapılabilir? Kızların çektiği sıkıntılar, cinsiyet ayrımcılığı, diyelim ki yurtlarda aydınlatmadan, korumadan veya etik olarak kendilerine yapılan sıkıntılarla nasıl baş edebilir, üniversite ve bu konuda nasıl iyileştirmeler yapılabilirliği konusunda bir politika belgesi hazırladık" dedi. 

Komsuoğlu, belgede birinci öncelikli konunun yurtların bulunduğu bölgelerin aydınlatılması, ikincisinin de toplumsal cinsiyet eşitliği dersinin konması olduğunu vurguladı. 

YÜKSEKÖĞRETİMDE KADIN
YÖK'ün verilerine göre, üniversitelerde (açıköğretim programları hariç) önlisans ve lisans programlarında normal öğretimde okuyan öğrencilerin yüzde 48'ini, ikinci öğretimde okuyan öğrencilerin yüzde 40'ını, uzaktan öğretimde okuyan öğrencilerin yüzde 46'sını kız öğrenciler oluşturuyor. Toplam 5 milyon 600 bin öğrenci arasında 2 milyon 599 bin kız öğrenci bulunuyor. 

Yüksek lisans ve doktora öğrencileri arasındaki kızların oranı ise yüzde 40'tan fazla. Türkiye'de 67 bin 299 öğretim üyesi ile 79 bin 288 öğretim görevlilerin toplamı olan 146 bin 587 öğretim elemanının, 62 bin 997'si (yüzde 43) kadınlardan oluşuyor.  Türkiye'de 62 üniversitede "kadın çalışmaları, kadın sorunları, kadın ve toplum, kadın ve aile, kadın ve çocuk, toplumsal cinsiyet sorunları ve kadın araştırmaları" gibi isimler altında açılmış olan uygulama ve araştırma merkezlerinde, çeşitli bilimsel çalışmalar yapılıyor. Bu kapsamda, 13 üniversitede açılmış 23 yüksek lisans programı bulunuyor.

İŞTE CİNSİYET EŞİTLİĞİ BELGESİ 

Yükseköğretim Kurulu bünyesinde yer alan üniversiteler ve diğer bütün kurumlar çerçevesinde toplumsal cinsiyet eşitliği ve adaletine duyarlı bir anlayışı ortaya koymak amacını güden "Yükseköğretim Kurumları Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum Belgesi" YÖK tarafından bütün üniversitelere gönderildi.

Türkiye'nin 1985 yılında imzalamış olduğu CEDAW (Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi), 2011'de imzaladığı İstanbul Sözleşmesi (Kadına Karşı Şiddetin ve Aile içi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi) ve Anayasa'nın başta 10. maddesi olmak üzere diğer ilgili maddelerine, ilgili mevzuata ve Yükseköğretim Kurulu'nun 28.05.2015 tarihli Genel Kurul kararına dayanılarak hazırlandığı belirtilen belgede yükseköğretim kurumlarının şu faaliyetlerde bulunmayı taahhüt ettikleri belirtildi: 
1. Toplumsal cinsiyet eşitliği ve adaletine ilişkin farkındalığı arttırmak amacıyla çalışmalar yapmak,
2. “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği” dersinin aynı veya farklı bir adla yetkili kurullarınca alınacak karar doğrultusunda programlarında zorunlu veya seçmeli ders şeklinde yer almasını ya da buna ilişkin bilgilendirici çalışmaların yapılmasını sağlamak,    
3. Yerleşkelerde güvenli yaşamın sağlanması için cinsel taciz ve cinsel saldırıyla ilgili bilgilendirme, ulaşılabilir başvuru yerleri ve diğer gerekleri (aydınlatma, ulaşım vb.) yerine getirmek,  
4. Yöneticilerin, akademik ve idari personelin  ve öğrencilerin toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin eğitimler almalarını sağlayıcı çalışmaları teşvik etmek,
5. Toplumsal cinsiyet eşitliğini izlemeye ilişkin çalışmalarda bulunmak,
6. Bu amaçları yerine getirmede işbirliği içinde çalışacak olan Üniversitelerdeki Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezleri ve benzeri birimler ile SKS daire başkanlıklarının çalışma biçimi ve işlevselliklerinin güçlendirilmesini sağlayıcı çalışmalarda bulunmak,
7. Bu merkezlerin bulunmadığı üniversitelerde kurulmalarını teşvik etmek.

ÜNİVERSİTELERİN YAPMASI GEREKENLER 

I. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI EĞİTİMDE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ DERSİNE NASIL YER VEREBİLİR?

1.Yetkili kurullarınca alınacak karar doğrultusunda toplumsal cinsiyet eşitliği dersini zorunlu ders olarak müfredata ekleyebilir.
2. Yetkili kurullarınca alınacak karar doğrultusunda toplumsal cinsiyet eşitliği dersini seçmeli ders olarak müfredata ekleyebilir.
3. Ders açılamaması durumunda her yarıyıl toplumsal cinsiyet eşitliği konusuyla ilgili her yarıyıl öğrenci katılımlı bir bilimsel etkinlik (seminer, çalıştay, konferans, kongre gibi) yapılması zorunludur. 
4. Yükseköğretim kurumları ders vereceklerin ve etkinliklerde konuşmacı olarak yer alacak olanların toplumsal cinsiyet konusunda uzman olmalarını gözetir. Akademik kadrolarında bu uzmanlık dalında öğretim elemanlarının bulunmaması durumunda, YÖK’te kurulan “Akademide Kadın Çalışmaları Birimine” başvurarak, Yükseköğretim Kurumlarından tedariki sağlanır.
5. Dersin yürütülmesinde uzman öğretim elemanlarının bulunmaması durumunda, örgün eğitim kapsamında uzaktan öğretime dayalı e-ders olarak  verilebilir.

II. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI KURUMLARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİNİN GENEL KABUL GÖRMESİ İÇİN NELER YAPILABİLİR?
1. Eğitim çalışmaları ve bilgilendirme toplantıları yapar.
2. Yerleşkelerde, güvenliği sağlayıcı aydınlatma ve ulaşımı sağlama, yurtların uzak yerde yapılmaması gibi tedbirler alır. Kreşler açar ve emzirme odaları tahsis eder.
3. Senatoları tarafından kabul edilen toplumsal cinsiyet eylem planı hazırlar.
4. Toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığının ve adalet zemininin geliştirilmesi için bir taraftan üniversite içinde, diğer taraftan da topluma yönelik kamu spotları düzenler. Üniversitelerin web sayfalarında toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin duyurulara yer verir.
5. Üniversitelerde kurulmuş ve kurulacak olan Kadın Araştırma Merkezlerinin ve benzeri birimlerin mekânsal koşullarının geliştirir ve kaynak sağlar.
6. Kadın Araştırma Merkezleri ve benzeri birimler düzenli aralıklarla üniversitelerinde toplumsal cinsiyet eşitliği konusuyla ilgili oluşumlar, faaliyetler, kararlar konusunda rapor hazırlayarak ve toplumsal cinsiyet eşitliği veri tabanı oluşturarak her yıl Yükseköğretim Kurumuna bilgi verir. 
7. Kadın Araştırma Merkezlerine sertifikalı eğitim program yapmaları için destek sağlar.
8. Kadın akademisyenlerin çalışma koşullarının iyileştirilmesine (kariyer ve aile dengesinin kurulabilmesi açısından) ilişkin çalışmalarda bulunur.
9. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının hazırladığı Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planında üniversitelere verilen görevleri yerine getirir.

III. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARININ YÖNETİCİLERİNE, İDARİ VE AKADEMİK PERSONELİNE VE ÖĞRENCİLERİNE TOPLUMSAL CİNSIYET EŞİTLİĞİ FARKINDALIĞI KAZANDIRMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
1. Karar mekanizmalarına atamalarda toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetir.
2. Toplumsal cinsiyetle ilgili lisans üstü düzeyde çalışmalar yapılmasını teşvik eder.
3. Hizmet içi eğitim programlarında toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimine yer verir. Bu eğitimler, aktif katılıma dayalı, görsel çalışmalar ve farkındalığı sağlamaya yönelik diğer metotlarla birlikte yapılmasını sağlar.
4. Toplumsal cinsiyet eşitliğiyle ilgili projeler hazırlanmasını teşvik eder.
5. Akademik personeli ve öğrencileri toplumsal cinsiyet eşitliğiyle ilgili broşürler, afişler, filmler hazırlamaya ve yayınlarda bulunmaya teşvik eder.
6. Kadın Araştırma Merkezlerinin hazırlayacağı sertifika programlarından idari ve akademik personelin ve öğrencilerin yararlanmasını sağlar.
7. Yöneticilere ilişkin bilgilendirme toplantıları veya çalıştaylar yaparak toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığını sağlar.
8. Eğitimlerde kullanılmak üzere kitapçıkların hazırlanmasını Kadın Araştırma Merkezlerinin yapmasını ve bu konuda uzman olan diğer merkezlerle işbirliğine girmelerini sağlar.

IV. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI CİNSEL TACİZ VE CİNSEL SALDIRIYA KARŞI NELER YAPABİLİR?
1. Cinsel taciz ve cinsel saldırıya hiçbir şekilde müsamaha gösterilmeyeceğini açıkça belirtir. Bunu politika belgesi hazırlayarak, stratejik planlarına dahil ederek veya üniversitenin ilkeleri arasına alarak yapabilir.
2. Toplumsal cinsiyet eşitliğiyle ilgili hazırlanan kitaplarda ve açılacak derslerde cinsel taciz ve cinsel saldırıya ilişkin konulara yer verilmesini sağlar.
3. Cinsel taciz ve cinsel saldırıya karşı farkındalık sağlamak için bilgilendirme toplantıları yapar, özellikle hazırlık ve birinci sınıf öğrencilerine bu yönde bilgi verilmesini sağlar.
4. Yapılacak bilgilendirme çalışmasında cinsel taciz ve cinsel saldırının tanımı,  bu durumlarda neler yapılması gerektiği ve cinsel taciz ve cinsel saldırıya yol açmayacak şekilde davranmanın nasıl mümkün olacağı konusunda bilgilendirme yapar.
5. Konu ile ilgili, afişler, broşürler, el kitapları, filmler vb.ni hazırlar.
6. Cinsel taciz ve cinsel saldırı iddialarına karşı gerekli incelemeyi yapmak üzere kolay erişilir şikayet mekanizmaları kurar. Bu şikayet mekanizmalarının, ivedilik, güven, gizlilik, adalet ve özen gösterme ilkelerine uygun olarak çalışmasını sağlar.
7. Cinsel taciz ve cinsel saldırıyla ilgili yapılacak soruşturmalarda mağdurun ikinci kez mağduriyetine yol açacak işlemlerin yapılmamasını ve kesinlikle arabuluculuğa gidilmemesini sağlar.
8. Bu iddialarının üstünü kapatan, soruşturma açılmasını engelleyen veya yeterince soruşturma yapmayan ilgililer hakkında soruşturma yapar.
9. Cinsel taciz ve cinsel saldırıya maruz kalanlara hukuki, psikolojik ve tıbbi destek verilmesini sağlar. Cinsel taciz ve cinsel saldırıya uğrayan öğrenci ise bu kişilere ayrıca durumun özelliğine göre barınma ve maddi destek verilmesini de sağlamaya çalışır.
10. Cinsel taciz ve cinsel saldırıya uğrayanları misilleme ve/veya mobbingden korumak için gerekli tedbirleri (örneğin yer değiştirme, danışmanın değiştirilmesi, ders veren öğretim elemanının değiştirilmesi gibi) alır.
11. Cinsel taciz ve cinsel saldırıya karşı kadınlar için güvenli bir ortam yaratılması için özen gösterir. Bunun için şunları yapar: 
    Aydınlatmayı sağlar.
- Ulaşımın güvenli bir şekilde yapılması için servisler koyar ve bunları kontrol eder. Bunun için ilgili belediyelerle işbirliği yapar.
-Yerleşke içerisinde ring sayılarını arttırır.
-Kadın güvenlik elemanlarının da olduğu güvenlik memurlarının gezici araçlarla yerleşke içinde dolaşmasını sağlar.
-Derhal ulaşılacak acil telefon hatları koyar.
-Kadın öğrenci yurtlarının yerleşke içinde veya yakınında olmasını sağlar.
-Güvenlik personeli ve servislerde çalışanlara cinsel taciz ve cinsel saldırıya karşı farkındalık eğitimini verir.
12. Aralarında hiyerarşik ilişki bulunan kişiler arasında (öğretim üyesi-öğrenci, araştırma görevlisi-öğrenci gibi) rızaya dayalı birlikteliklerin hoş karşılanmayacağı konusunda akademik ve idari personele tavsiyede bulunur.