Bebeğinizin dil gelişimini izleyin (0-12 ay)

Sese dikkatini verir, başını çevirir (0-3 ay)

Duyduğu sesin yönüne göre başını çevirmeye başlar. Çok yüksek ve ani sesler ürkütür.

Annesinin sesini ayırt edebilir (0-4 ay)

Doğumdan sonra bebekler insan sesine tepki verir, tercihleri annelerinin sesidir. Yapılan araştırmalar da bunu doğruluyor. Bebekler annelerinin seslerini duyduklarında emmeyi arttırken, başka birinin sesinde azaltırlar.

Ağlayarak iletişim kurar (0-4 ay)

Ses çıkarmanın en bilindik şekli ilk zamanlarda ağlamadır. Bebeğin bazı ağlamaları diğerlerinden farklıdır. Anne ve bakıcıları zamanla bu farkı öğrenirler. Örneğin bebeğin acıdan ağlaması ani, yüksek sesli feryatla başlar. Daha sonra uzun bir ara olur, derin nefes alırlar ve tekrar bir feryat koparırlar.

‘Ooh’, ‘ahh’ sesi çıkarabilir (0-4 ay)

İlk aylarında ağlamanın dışında başka sesler de çıkarmaya başlar. Uyanıkken, mutluyken, “ahh”,“ohh” gibi sesler çıkarır, mırıldanır. Bu sesler konuşma denemelerinin başlangıcıdır.  Başlangıçta bu sesler bilinçli değil, tesadüfi olarak çıkartılır ve yetişkinlere yönelik değildir. 2 aydan sonra bazı bebekler annelerini dinleyerek abartılı ve vurgulanan bazı sesleri tekrarlamaya başlar. Bunlarla karşılıklı konuşmanın alt yapısı oluşturulur.

Duydukları cümleleri vurgu yardımıyla çözebilir (0-4 ay)

Bebekler dil edinmeye duyarlıdır. Annenin sesindeki duygusal mesajları anlar. Anneyi dinledikçe ana dillerindeki seslere duyarlılık kazanır. Araştırmacılar bebeklerin kelimelerdeki sesleri, vurgulamaya göre ayırt ettiklerini bulmuştur. Bu beceri dil öğreniminde bebeğin kelimeleri tanımasına yardımcı olur.

İnsan seslerine karşı daha dikkatlidir (0-4 ay)

Bebekler doğdukları andan itibaren insan seslerine tepki verir. Bir deneyde yetişkinler bebeklerle konuşurken bebeklerin yüz ifadeleri ve hareketleri videoya alınır. Dikkatle incelendiğinde bebeklerin duydukları insan sesiyle uyumlu hareket ettikleri, ancak masa gibi bir yere vurulduğunda çıkan sese benzer tepki vermedikleri görülür.  

Tanıdığı sese gülümser (1-4 ay)

Özellikle de bebek annenin sesine gülümser. Birinci aydan sonra başka bir odada olsa da kendine en yakın kişilerin seslerini tanır. 2. veya 3. aya kadar bilinen seslere gülerek tepki vermeye başlar. Gülerek konuşmaya katılır. Mırıldanır, dikkat çekmek için başka sesler çıkarır. Annesine veya bakıcısına gülümser.

Dildeki sesleri ayrıştırabilir (1-6 ay)

Artık bu dönem dildeki sesleri ayrıştırabildiği zamanlardır.

Dudak okumaya başlar (2-8 ay)

Bebekler kendileri ile konuşan kişinin dudak hareketlerine çok dikkat eder. 3 aylıkken bile duydukları sesle dudak hareketlerini karşılaştırabilirler. Bebek duyduğu dil hakkında böylelikle hem işitsel, hem de görsel bilgi alır.

Anne veya bakıcı ile karşılıklı konuşur (3-7 ay)

Bu dönemde anne-babaları veya kendilerine bakan kişilerle karşılıklı konuşmaya başlar. İlk konuşmalar alçak seslerin karşılıklı çıkartılmasıyla gerçekleşir. Yani anne ile karşılıklı göz temasına girer. Annenin bir sözünü ya da sesini taklit eder. Anne kendisini yanıtladığında, tekrar ses çıkararak, gülerek ses çıkarır.

İsmine tepki verir (4-5 ay)

Bu dönemde bazı kelimeleri anladığını gösterir. Örneğin ismi söylediğinde başını çevirir.

‘Hayır’ kelimesine tepki verebilir (4-7 ay)

Kelimelerin ne demek olduğunu bilmese de anne babanın “ hayır” demesiyle hareketlerini durdurur.

Seslerle oynamaya başlar ( 4-7 ay)

4. ayda kelimelerdeki sesleri dinlemeye başlar. Seslerin nasıl birleşip hecelere ve sözcüklere dönüştüğünü fark eder. Çıkardıkları sesler kendi ana dilindeki ritimleri ve özelliklerini içermeye başlar. Bebeklerin seslere tepkileri, farklı ses ve tonlarla denemeler yapmalarına yarar. Örneğin, bir gün boyunca aynı sesi tekrarlar.

Mutluluğu ve memnuniyetsizliği ifade eder (4-7 ay)

5. veya 6. ayda isteklerini duygularını seslendirmeye başlar. Memnuniyeti göstermek için güler, farklı bir oyuncak istediğinde veya faaliyeti değiştirmek istediğinde ağlar. Öncelikli ihtiyaçlarının dışında iletişim kurmayı öğrenir. Annenin bebeği rahatlatmak, uyarmak, davranışını onaylamak veya yasaklamak için farklılaştırdığı ses tonlarına uygun tepki vermeye başlar. Duyguları, ses tonundan ayırt edebilir.

Ses çıkarmalar, sessiz harfler dizisini içerir (5-9 ay)

5. ve 6. ayda tek heceli sessiz sesleri tekrarlamaya başlar. Örneğin, “ma-ma-ma” “ba-ba-ba” gibi. Bu sesler giderek duydukları ana dillerindeki seslerin tekrarı olmaya başlar. Anlaşılmayan konuşma gibi gözüken sesler ana dilinin karakter ve ritimlerinin özelliklerini taşımaya başlar.  Anlamlı konuşmaya başlamaları 1 yıldan fazla sürse de 1. doğum gününden önce kelimeleri anlamaya başlar.

Basit sözlü isteklere tepki verebilir (6-9 ay)

Basit komut ve isteklere cevap verebilir.

Tüm dillerdeki sesleri ayırmaya başlar (6-12 ay)

Bu yaşta dildeki sesleri ayırabilir. 6-12 aylık bebekler konuşulan bütün dillerin sesleri ayırt edebildikleri halde giderek bu yeteneklerinde azalma görülür. Buna karşılık duydukları dildeki sesler, algılamaları keskinleşir ve bu sesleri daha sıklıkla üretmeye başlarlar.

Heceleme sesi düzenli tekrarlama olur (6-14 ay)

“Ba-ba”, “de-de” gibi tekrarlar, anne tarafından kelime olarak yorumlanabilir. Bebek de giderek bunlara anlam yükler. Anlaşılır kelimeleri söylemeye başlamada farklılık gösterir. 12 aylıkken dildeki tonlamalar uygun şekilde ancak anlaşılmayan cümleler üretebilir. Daha sonra da anlamlarını bilerek kullanacaklar.  Tüm sessizlerin öğrenilmesi 4-5 yaşından önce gerçekleşmez. İlk sözcüklerin üretilmesinde yaş açısından bebekler arasında farklılık görülür.

Önce karşısındakinin konuşmasını bitirmesini beklemeyi öğrenir (7-10 ay)

Bebekler 7-8 aylıkken karşılıklı ve sırasını beklercesine iletişim davranışını daha fazla gösterir. Karşısındaki kişi onlarla konuşurken sessiz kalır, konuşma bitince kendi sesli tepkilerini verirler. Bu karşısındakinin konuşmasını bitirmesini beklemeyi öğrenmenin ilk adımıdır.

İşaretler ve sesleri kullanmaya başlar (8-11 ay)

8-10 ayda bebekler iletişim için işaret ve sesleri (gu, bıgı gibi) kullanır. Karşısındakinin dikkatini nesneye çekmek için nesneye dokunur veya eline alıp gösterebilir, ya da kendine özgü bir ses çıkararak karşısındakinden birşey ister. Bu girişimleri kelimelerle söylenmiş gibi değerlendirilir. Örneğin kucağa alınmak istendiğinde kollarını kaldırması gibi.

‘Ohh ohh’ gibi hayret ifadeleri kullanır (8-12 ay)

Artık hayret ifadesini sözlü olarak da ifade etmeye başlar.

Kelimelerin belirli nesneler için kullanıldığını anlamaya başlar (9-12 ay)

9 aylıkken bazı kelimelerin belirli nesneler için kullanıldığını bilir. Kelimeleri söyleyemese bile bazı kelimeleri duyduğunda o şeye bakar veya işaret eder. Örneğin biri saatten bahsettiğinde saate bakar veya işaret eder.

* Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.

Fotoğraf: Alya Kavin Suna Şengül

Uyarı: Fotoğrafın kullanım hakkı pervinkaplan.com'a aittir. Kaynak belirtilerek de kullanılamaz.