Cinsiyet eşitsizliğini 'ders kitaplarından' öğreniyorlar: Kadınlara yer yok

MEB’in sosyal bilgiler kitaplarında yer alan biyografilerin çoğunluğunun erkeklere ait olduğu belirlendi. Ayrıca kitaplarda kadınlar birkaç cümleyle tanıtılırken erkekler detaylı biçimde ve farklı mesleklerle anlatıldı. BirGün’den Tuğçe Çelik’in haberine göre, Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) 2021-2022 eğitim-öğretim yılı 5, 6 ve 7’nci sınıf Sosyal Bilgiler kitaplarında öğrencilerin becerilerini geliştirmek için sunulan biyografilerde erkeklerin sayısı kadınları solladı.
ERKEKLERİ ANLATIYOR
MEB’in tüm sosyal bilgiler kitapları incelendiğinde biyografisi paylaşılan 556 şahsiyetin 503’ü erkek, sadece 53’ü kadın olarak kaydedildi. Erkeklerin biyografisinin kadınların neredeyse 10 katı kadar yer aldığı kitaplarda toplumsal cinsiyet eşitsizliği dikkat çekti.
İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mehmet Açıkalın ve Dr. Melis Akay Şahin tarafından kaleme alınan “Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Biyografilerin İncelenmesi: Kadın Şahsiyetler Biyografilerde Nasıl Tanıtılıyor?” başlıklı araştırma MEB’in sosyal bilgiler kitaplarında kadınlara ne kadar az yer ayrıldığını ortaya koydu.
Araştırmada Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu tarafından 2021-2022 eğitim-öğretim yılında ortaokul 5., 6. ve 7. sınıflarda okutulması uygun görülen ve ortaokul Sosyal Bilgiler derslerinde okutulmakta olan 6 adet Sosyal Bilgiler ders kitabı incelendi.
Ders kitaplarında biyografilerine yer verilen kadın ve erkek şahsiyetlerin meslekleri mercek altına alındığında erkeklerin, kadınlara oranla daha çeşitli mesleki alanlarda öne çıktığı belirlendi. Erkekler bilim insanı, devlet kurucusu, hükümdar, mucit, kadınlar ise yüzücü, girişimci gibi mesleklerle yer aldı.
DİL KULLANIMI DA HATALI
Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin ortadan kalkması için kitaplardaki kadın biyografilerinin artırılması gerektiğinin vurgulandığı araştırmada şu ifadeler yer aldı: “Ders kitaplarında başarılı kadın şahsiyetlerin biyografilerinin yer alması, özellikle kız öğrencilere rol model olması ve toplumsal alandaki eşitsizliklerin ortadan kalkması açısından oldukça önemlidir. Eğitimde gerçekleşecek olan düzenlemeler, toplumsal alanda yaşanan eşitsizliklerin ortadan kalkmasına kaynaklık edecektir. Sosyal Bilgiler ders kitaplarında kadın şahsiyetlerin temsili konusunda ciddi bir dengesizlik olduğu açıktır. Ders kitabı yazarları ile Milli Eğitim Bakanlığı bu durumu dikkate almalıdır.”
Sosyal bilgiler ders kitaplarının incelenmesi sonucunda şunlar belirlendi:
• Toplumsal cinsiyet rolleri sağlıksız bir temel üzerine inşa edildi.
• Yönetim ve bilim alanında erkekler öne çıktı.
• Kadınlar birer cümleyle tanıtılırken erkeklerin doğumu, ailesi, eğitimi, kişiliği, aşkları, evlilikleri, çocukları, başarıları, eserleri, yaşadığı yerler, resmi görevleri, sağlığı, ölümü gibi bilgiler de verildi.
• Kitaplar bütüncül olarak incelendiğinde toplumsal cinsiyet açısından pek çok sorun tespit edildi. Özel alanlarda kadınlar anne rolüyle, kamusal alanda erkekler mesleki rolleriyle öne çıktı.
• Kitaplardaki dil kullanımında ‘adam etmek’, ‘bilim adamı’, ‘iş adamı’, ‘insanoğlu’ gibi cinsiyetçi ifadeler yer aldı.
OLUMSUZ ETKİ EDİYOR
Sol Feminist Üyesi bir öğretmen, “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli müfredatı önceki müfredatlar gibi toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ‘‘kutsal aile’’, ‘‘makul kadın" söylemleri ile derinleştirmeye devam etmektedir” dedi. Öğretmen şunları kaydetti: “Öğrenme ortamlarında, ders kitaplarında kullanılan cinsiyetçi unsurlar, bununla ilişkili alt metinler toplum içerisinde sanıldığından daha fazla çocukları etkilemektedir. Ders kitaplarında bulunan açık ve örtük mesajlar yetişkinlik dönemine uzanan süreçte toplumsal cinsiyet rollerinin pekişmesinde önemli bir araçtır. Öğrenme ortamlarında kullanılan tüm ders kitaplarında cinsiyete dayalı ayrımcılık ögeleri bulunmaktadır. Matematik ders kitabında ‘‘Mesleklere ve Cinsiyetlere Dayalı Daire Grafiği’’ çiziminde hekim erkek sayısının fazla olması nedeniyle bir erkek öğrencinin ‘Biz hekim oluruz, siz ev hanımı’ diye tepki göstermesi kitaplardaki her ögenin öğrencileri etki alanına aldığını göstermektedir. Ders kitaplarında cinsiyetçi kodlar, kadın-erkek eşitsizliğini derinleştiren birçok unsur bulunmaktadır.’’
KADINLAR BİRKAÇ CÜMLEYLE VERİLDİ
MEB ve özel yayınevleri tarafından yayımlanan 5., 6. ve 7. sınıf ders kitaplarında kadın biyografileri birkaç cümleden oluşurken erkeklerin detaylı bilgilerle tanıtılması dikkat çekti. Kitaplarda biyografilerine yer verilen kadınlar şu şekilde kaydedildi:
• 5. sınıf Sosyal Bilgiler (MEB) ders kitabında “Arslanköy Kadınlar Tiyatro Topluluğu” başlığı altında Ümmiye Koçak ve Arslanköy Kadınlar Tiyatro Topluluğu tanıtıldı. Yönetmen ve çiftçi olarak tanıtılan Koçak’ın hayatı hakkında bilgi verilmediği gibi tiyatro topluluğuyla hangi oyunları sergiledikleri, hangi film ile ödül aldıkları bilgileri de biyografide yer almadı. Pek çok ödül almasına rağmen tek ödül aldığı yazıldı.
• 6. sınıf Sosyal Bilgiler (ANADOL) ders kitabında “Toplumsal Hayatta Kadının Yeri” başlığı altında Türkan Akyol “Türkiye’nin ilk kadın bakanı” olarak tanıtıldı. Ancak ne bakanı olduğu, bakanlığı döneminde neler yaptığı bilgisi dahi verilmedi. Oysa Akyol, Türkiye’nin günümüze kadarki ilk ve tek kadın Sağlık Bakanı ve Türkiye’nin ilk kadın rektörü olarak kayda geçti.
• 7. sınıf Sosyal Bilgiler (EKOYAY) ders kitabında yer alan biyografilerde pek çok erkek tanıtılırken, hiçbir kadın hakkında bilgi verilmedi. Bilim, Teknoloji ve Toplum bölümündeki tüm bilim insanları erkeklerden seçildi. Kitapta öğrencilere “1001 İcat ve Sırlar Kütüphanesi” belgeselinin izlenmesi önerildi. Bu belgeselde ismi geçen tek kadın ilk gökbilimci Meryem el-İcliyye oldu. Ancak onun hakkında da sadece birkaç cümlelik bilgi verildi.
13-01-2025