Pansiyonlarda yaşanan sorunlar başarıyı olumsuz etkiliyor

Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi yurtlar ile pansiyonlarda verilen hizmetler her dönem tartışma konusu olmuştur. Başta beslenme, personel açıkları ve hijyen koşulları olmak üzere diğer hizmetlerin niteliği sürekli eleştirilmektedir. Bu koşulların iyileştirilmesi için son yıllarda olumlu sayılabilecek bazı adımlar atılmaktadır.  Ancak atılan bu adımların yurtlarda yaşanmakta olan sorunları çözmeye yetmediği, yurtlardaki yapısal sorunları tamamıyla bitirmediği de bir gerçek. İlkesel olarak çocuğu aile ve çevresinden koparmadan eğitimini gerçekleştirmesini sağlamaktır. Ancak ülkenin coğrafi ve demografik yapısının ve diğer imkansızlıkların bu durumu geçersiz kılması nedeniyle yurt ve pansiyon uygulamasına gidilmesi zorunluluğu ile karşılaşılmaktadır. Tüm zor koşullara rağmen çocuklara verilecek eğitimi olabildiğince aile ve yaşam çevresine yakın olan kurumlarda vermenin koşullarını oluşturmak gerekir. Bu yaklaşım esas olmak üzere mevcut yurt ve pansiyonlarda verilen hizmetlerin niteliğini artırmak gerekmektedir. 

Pansiyonlu okullarda öğrenciler, anne ve babalarından ayrı olarak, ev ve bir aile ortamından uzakta, anne ve baba sıcaklığına, kardeş sevgisine en çok ihtiyaç duydukları gelişim döneminde yatılı olarak öğrenim görmektedir. Öğrenciler okulun bulunduğu iklim ve coğrafi koşullara göre bazen ayda bir, bazen iki ayda bir veya daha fazla bir zaman dilimine göre ancak ailelerinin yanına gidip ihtiyaç duydukları aile ortamına ulaşabilmektedir. Eğitimde fırsat eşitliğinin tartışılmaz olduğu çağımızda bu şekilde öğrenim gören öğrencilerin, ailesinin yanı başında öğrenim gören öğrencilerle aynı olanaklara sahip olamadıkları dikkate alındığında bu öğrencilerin her tür ihtiyacına cevap verebilme sorumluluğu bu okullarda görev yapan yönetici ve öğretmenler ile hükümetlerin omuzlarındadır. Bakanlık, pansiyonlarda kalan öğrencilerin giyim, ısınma, barınma, kırtasiye, yemek, harçlık ve muayene-tedavi giderleri gibi yaşamsal ihtiyaçlarını Okul Pansiyonları Yönetmeliği gereğince karşılamaktadır. Pansiyonlarda kalan öğrenciler, öğrenim süreleri boyunca hayatlarının üçte ikisini pansiyonlarda ve üçte birini ise okullarında geçirmektedirler.

23.01.2017 tarihinde MEB’in internet sitesinde yer alan açıklamada “Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Resmi Yurtlarda Yatılılık, Bursluluk, Sosyal Yardımlar ve Okul Pansiyonları Yönetmeliği kapsamında yapılan yeni düzenlemeyle, pansiyonlu okullarda barınan öğrencilere verilen ayni yardım, yüzde 157 artırılarak 211 liraya yükseltildi ve yardımın nakdi olarak verilmesin sağlandı. Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Resmi Okullarda Yatılılık, Bursluluk, Sosyal Yardımlar ve Okul Pansiyonları Yönetmeliği uyarınca, pansiyonlarda verilen yemek hizmetlerinin iyileştirmesinin ardından öğrencilere verilen sosyal yardımlar da yeniden düzenledi.Buna göre pansiyonlu okullarda barınan öğrencilere her eğitim öğretim yılı başında eğitim araç ve gereçleri, giyecek ve diğer ihtiyaçların karşılanması amacıyla 135 lira olarak verilen ayni yardım,  yeni yönetmelik hükümlerine göre yüzde 157 artırılarak 211.33 liraya yükseltildi ve bu yardımın nakdi olarak verilmesi sağlandı. Ayrıca pansiyonlarda parasız yatılı olarak barınan öğrencilere tatiller dahil her ay ödenen harçlık da bir önceki yıla göre yüzde 127 artırılarak aylık 26.42 liraya yükseltildi” denilmektedir. 

Bakanlık açıklamasında yer alan nakdi yardım artış oranlarında rakamsal hata bulunmaktadır. Açıklamaya göre artış oranı 157 liradan 211.33 liraya çıkarılmıştır. Bu durumda artış rakamı 54 lira 33 kuruştur. Bu artış oranının karşılığı ise yüzde 127 değil yüzde 34.64’tür. Bir hesaplama yanlışı yapıldığı kesin. Düzeltilmesinde fayda var. 

Bakanlığın bütçe sunuş raporunda “2016 yılında ortaokul ve genel liselerde yatılı öğrenciler için öğrenci başına günlük beslenme ve barınma bedeli olarak 9,84 TL, mesleki teknik eğitim veren okullardaki öğrenciler için ise 9,87 TL ödenmektedir. Bakanlığımız okullarında 2002-2003 eğitim ve öğretim yılında 1.450 pansiyonda 348.311 öğrenci barınmakta iken 2016-2017 eğitim ve öğretim yılında 2.877 pansiyonda 371.422 öğrenci barınmaktadır. 2015-2016 eğitim ve öğretim yılından itibaren Bakanlığımız yatılılık iş ve işlemleri e-Okul sistemi üzerinden e-Pansiyon modülü ile elektronik ortama aktarılmıştır. e-Pansiyon modülü içerisinde yer alan işlemler ile elektronik ortamda veri girişi yapılarak pansiyonlu okulların bütçeleri hazırlanmakta ve bütçe işlemleri hızlandırılmaktadır. Pansiyonlarda çalıştırılacak personelin hesaplanması için personel hesaplama işlemleri e-Pansiyon modülüne eklenmiştir” bilgisi yer almaktadır. 

Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı Tezsiz Yüksek Lisans Projesi kapsamında İsmail Uysal, “Pansiyonlu Okullardaki Öğrencilerin Karşılaştıkları Sorunlar ve Başarılarına Etkisi”temalı araştırma gerçekleştirdi. Araştırma Denizli ilinin Kale ilçesindeki okul pansiyonlarında yapıldı. Araştırmanın amacı “pansiyonlarda barınan öğrencilerin sorunlarını ve bu sorunların başarılarına etkisini ortaya çıkarmak” olarak belirlendi. Araştırmadan elde edilen bulgular bu alanda yapılan başka çalışmalar ile pansiyonlu okullarda görev yapan personelden konu ile ilgili toplanan bilgileri doğrulayan sonuçlar ortaya çıkardı. 

‘Pansiyonlarda Yaşanan Sorunlar ve Öğrencilerin Başarılarına Etkisi’ temalı araştırmanın özetlenmiş bulgularına göre;

Öğrencilere ait kişisel bilgiler

– Öğrencilerin tamamına yakınının ailesi kırsal kesimde (köylerde ve kasabalarda) yaşamaktadır.

– Öğrencilerin büyük çoğunluğunun ailesi en az 5 kişiden oluşmaktadır.

– Öğrencilerin annelerinin yüzde 25’i ise okur-yazar değildir, yüzde 58’i ilkokul mezunudur. Diğer bir deyişle eğitim düzeyleri çok düşüktür. Öğrencilerin babaları, annelerine göre daha eğitimlidir.

– Öğrencilerin annelerinin düzenli gelir getiren bir işleri ve ekonomik bağımsızlıkları yoktur. Babalarının da çoğunluğunun düzenli gelir getiren işleri yoktur.

– Öğrencilerin yarıdan fazlası, seçme olanağı olsaydı, ailelerinin yanında barınmayı tercih etmektedirler. Diğer bir deyişle pansiyonda barınmaktan memnun değillerdir. 

– Pansiyonda kalan öğrencilerin yüzde 32’sinin, aileleri ve yakınları hiç ziyaret etmemektedir. Yüzde 22’si “ayda bir kez” ziyaret etmektedir. Yüzde 16’sı ise “iki ayda bir” ziyaret etmektedir.

– Öğrencilerin yüzde 26’sı her hafta, yüzde 29’u ayda bir, yüzde 31’i ise yalnızca yarıyıl tatili ve yaz tatili ile resmi tatillerde izin almaktadır.

– Öğrencilerin büyük çoğunluğunun sorunları vardır. Öğrencilerin sorunları, daha çok pansiyondan, ekonomik nedenlerden ve kişisel sorunlardan kaynaklanmaktadır. Öğrenciler, yaşadıkları sorunları çözmek için, zamanlarının büyük bölümünü birlikte geçirdikleri belleticilere ve rehberlik servisine başvurmamaktadırlar. Daha çok arkadaşları ve aileleri ile konuşmayı tercih etmektedirler.

– Öğrencilerin yarıdan fazlası pansiyonu terk etmeyi düşünmemektedir. Yarıya yakını ise kaldıkları pansiyonu terk etmeyi düşünmektedir. Öğrencilerin pansiyonu terk etmeyi düşünme nedenleri şunlardır: Ailelerini özlemeleri, pansiyon yönetiminin olumsuz tutumları ve yatılı kalmaya alışamamaları.

– Pansiyonların tamamına yakınında sağlık elemanı yoktur.

Pansiyonların fiziki yapısına ilişkin sonuçlar

- Banyo kabinlerinin sayısı yeterli değildir ve öğrenci gereksinimlerini yeterince karşılamamaktadır. Lavabo ve tuvaletler de öğrencilerin gereksinimlerini yeterince karşılamamaktadır.

-Etüt salonlarının sayısı yeterli değildir.

-Yemekhaneler kullanım açısından yeterli değildir.

-Yatakhaneler kullanım açısından yeterli değildir. 

- Pansiyonların fiziki yapısı, öğrencilerin sosyal etkinlik (spor, müzik, tiyatro vb) yapmaları açısından uygun değildir, öğrencilerin sosyal gereksinimlerini karşılamamaktadır.

- Pansiyonlardaki öğrencilerin gereksinimlerini karşılayacak birimler (kantin, büfe, çay ocağı, lokal vb) çok yetersizdir.

Pansiyonlarda kalan öğrencilerin disiplini

-Öğrenciler,   pansiyonun işleyişiyle ilgili disiplin yönetmeliği hakkında bilgilendirilmektedir.

-Pansiyonda uygulanan disiplin​yönetmeliği, öğrenci​davranışlarını olumlu yönde etkilemektedir.

-Disiplin ile ilgili uygulamalarda yönetici ve belleticiler, pansiyonlardaki öğrencilere eşit davranıldığını düşünürken, öğrenciler aynı görüşte değildir.

-Pansiyonlarda disiplin sağlanırken, zor kullanma çok tercih edilmektedir.

-Pansiyonlarda öğrenciler arasında gruplaşmalar vardır. Öğrenciler arasındaki gruplaşmalar, pansiyon disiplinini olumsuz etkilememektedir.

Pansiyonların, öğrenci isteklerine yanıt vermesi ve ulaşıma ilişkin sonuçlar

- Pansiyonlardaki yatakhane donanımı, öğrencilerin gereksinimlerini yeterince karşılamamaktadır.

- Yatakhanelerin bakım ve temizliğini yöneticiler yeterli bulurken, öğrenciler fazla yeterli bulmamaktadır.

- Yöneticiler pansiyonlarda çarşaf ve nevresimlerin düzenli olarak değiştirildiğini düşünürken, öğrenciler aynı görüşte değildir.

-Yöneticiler pansiyonların ısıtılmasını yeterli bulurken, belleticiler ve öğrenciler yeterli bulmamaktadır.

-Yöneticiler lavabo ve tuvaletlerin bakım ve temizliğini yeterli bulurken, öğrenciler fazla yeterli bulmamaktadır. Bu durumunpersonel eksikliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir.

-Pansiyonlardaki banyo kabinleri hijyen koşullarına uygun değildir.

-Yönetici ve belleticiler, pansiyonlardaki öğrencilere haftalık düzenli banyo yapma olanağının sağlandığını düşünürken, öğrenciler aynı görüşte değildir ve bu konuda sorun yaşamaktadırlar.

- Yönetici ve belleticiler, pansiyonlardaki öğrencilere haftalık banyo saatleri dışında banyo yapma olanağının sağlandığını düşünürken, öğrenciler aynı görüşte değildir ve bu konuda sorun yaşamaktadırlar.

-Pansiyon temizliği öğrenciler tarafından yapılmaktadır. Pansiyonda temizlik personelinin yetersiz olması, böyle bir durumu ortaya çıkmaktadır.

-Yönetici ve belleticiler pansiyonlardaki yemekhanelerin hijyenik koşullara uygun olduğunu düşünürken, öğrenciler aynı görüşte değildir.

-Yönetici ve belleticiler, yemeklerin, öğrencilerin günlük kalorilerini almaları açısından yeterli olduğunu düşünürken, öğrenciler yemekleri yeterli bulmamaktadır.

-Pansiyonlardaki yemekhanelerin düzenlenmesi ve yemeklerin hazırlanmasında öğrenciler katkı sağlamaktadır.

-Pansiyonlardaki etüt salonu/salonları, öğrencilerin rahat çalışmaları için yeterli değildir.

-Öğrenciler ve belleticiler pansiyonlarda yeterli sosyal etkinlik yapılmadığını düşünmektedirler. 

-Yöneticiler ve belleticiler öğrencilerle etkili iletişim kurduklarını düşünürken; öğrenciler aynı görüşte değildir ve bu konuda sıkıntı yaşamaktadırlar.

-Öğrencilere devlet tarafından verilen harçlık, gereksinimlerini karşılamada çok yetersizdir. Öğrencilerin aldığı kırtasiye yardımı (kitap, defter, kalem vb) gereksinimlerini karşılamada yetersizdir.

-Öğrencilerin aldığı giyecek yardımı (elbise, palto, gömlek, kravat, iç çamaşırı, ayakkabı, çorap, eşofman, havlu, terlik vb) gereksinimlerini karşılamada yetersizdir. Yönetici ve belleticiler, öğrencilere giyecek ve kırtasiye yardımlarının zamanında verildiğini düşünürken; öğrenciler aynı görüşte değildir, giyecek ve kırtasiye yardımlarının zamanında verilmesi konusunda bazı aksaklıklar yaşanmaktadır.

- Pansiyonda kalan farklı okullardan gelen öğrenciler ulaşımda çok az sorun yaşamaktadırlar.

Pansiyonların eğitime katkısı

- Pansiyonun fiziki koşullarının (odalar, etüt salonu vb) öğrencilerin okul başarılarına olumlu etkisi, istenen yeterlilikte değildir.

- Sabah etütlerinin, öğrencilerin okul başarılarına fazla katkısı yoktur. Akşam etütleri, öğrencilerin okul başarılarını olumlu etkilemektedir.

- Yönetici ve belleticiler, pansiyon yönetiminin, öğrencilerin pansiyonda karşılaştıkları sorunların giderilmesine yeterince yardımcı olduklarını düşünmektedir.

-Ancak öğrenciler bu konuda yeterince yardımcı olunmadığını düşünmektedirler. Buna göre, yönetimin öğrencilerin karşılaştıkları sorunlara daha duyarlı olmaları gerekmektedir.

- Pansiyonlarda rehberlik servisinin bulunması yararlı görülmektedir. 

-Pansiyonda öğrencilerin karşılaştıkları sorunların çözülmesinde, diğer görevliler (sağlık görevlisi, aşçı, çamaşırcı vb.) yetersiz kalmaktadır. Bu durum, pansiyonlarda sağlık görevlisi, aşçı, çamaşırcı gibi görevlilerin az sayıda bulunmasından kaynaklanmaktadır.

-Pansiyonda kalma, öğrencilerin kendilerini tanımalarına (güçlü ve zayıf yönleri) ve sorumluluk almalarına katkı sağlamaktadır.

-Pansiyon yaşamı, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerinin ortaya çıkmasında yeterince etkili değildir.

-Yönetici ve belleticiler pansiyon ortamının, öğrencilerin özgüveninin (güven duygusu) gelişmesine olumlu etkilediğini düşünseler de, öğrencilerin pansiyon ortamının özgüvenlerinin gelişmesinde yeterli olumlu etkiye sahip olmadığını düşünmektedirler.

-Öğrencilerin, pansiyonda kalmalarının okul başarılarına etkisi çok azdır. Nitekim gündüzlü öğrencilerle kıyaslandığında pek de önemsenecek bir fark yoktur.

-Pansiyonlar bulundukları yörenin öğrencileri için barınacak yer gereksinimini karşılayabilmektedir.

- Pansiyon ortamı, öğrencileri yükseköğretime yönlendirmede yeterli değildir.

Sonuç ve öneriler,

Araştırmalarda yer alan bulgulardan da anlaşılacağı gibi bazı sorunlara ve hizmetlere ilişkin hizmet verenler ile alanların yanıtlarında çok belirgin farklılıklar bulunmaktadır. İdareciler her şeyin yolunda gittiğini, neredeyse hiç bir sorun bulunmadığını ifade ederken, öğrenciler tam tersi yönde görüşler beyan etmektedirler. Oluşan bu farklılaşmaya özellikle dikkat etmek gerekmektedir.İdarecilerin kendi konumlarını korumak adına böyle davrandıkları algısı yaygındır.Yukarıda saptanan bulguların pansiyonların büyük bir bölümünde karşılaşılan sorunlar olduğu bu okullarda görev yapan Eğitim Sen üyesi öğretmenler tarafından da doğrulanmaktadır.

– Öğrencilerin yeterli ve dengeli beslenmeleri için üç öğün beslenme için ayrılan günlük ödenek artırılmalıdır.

– Pansiyonlarda çalışması gereken personelden (aşçı/aşçı yardımcısı, sayman, ambar memuru ve sağlık görevlisi) çoğu pansiyonda olmadığı için verilmesi gereken hizmetler aksamakta ve bu durum öğrenci memnuniyetsizliğine yol açmaktadır. Bu nedenle pansiyonlardaki personel gereksinimi karşılanmalıdır.

– Pansiyonlarında belletici görevi yapan öğretmenler ile okul yöneticilerinin tamamı, pansiyon yönetimi ve psikolojik rehberlik konularında hizmet içi eğitim almalıdır.

– Belletici görevi yapan öğretmenlerin haftalık ders programları, pansiyon nöbetlerinin ertesinde stresli ve yorgun olacakları dikkate alınarak hazırlanmalıdır.

– Öğrenciler, yaşadıkları sorunları çözmek için, öğretmenlerine ve okul yöneticilerine güvenmemektedirler. Bu nedenle belleticiler, rehber öğretmenler ve okul yöneticileri öğrencilerle etkili iletişim kurmalı ve öğrencilerin karşılaştıkları sorunlara daha duyarlı davranmalıdırlar.

–Banyo kabinleri ve etüt salonları, sayısal olarak öğrenci kapasitesine uygun hale getirilmelidir.

–Etüt salonları, öğrencilerin rahat çalışabilmeleri için uygun hale getirilmeli, öğrencilere sağlanan araç-gereçler yeterli hale getirilmeli, yönetici ve belleticiler öğrencilerin verimli ders çalışmalarına destek sağlamalıdır. Sabah etütleri öğrenci başarısını fazla etkilemediği için kaldırılmalıdır.

–Pansiyonlarda kalan öğrencilere devlet tarafından verilen harçlık, kırtasiye yardımı (kitap, defter, kalem vb) ve giyecek yardımı (elbise, palto, gömlek, kravat, iç çamaşırı, ayakkabı, çorap, eşofman, havlu, terlik vb) onların gereksinimlerini karşılayabilecek düzeyde olmalı ve zamanında verilmelidir.

–Ortak pansiyonlarda kalan öğrencilerin işlemiş oldukları disiplin suçları, pansiyonun bağlı olduğu okul müdürlüğü tarafından sonuçlandırılmalıdır. 

Öğrenimine devam etmek için zorunlu olarak ailelerinden ayrı kalan öğrencilerin okul ve pansiyonları hakkındaki görüşlerini daha olumlu hale getirebilmek için çeşitli çalışmalar yapılabilir. 

Bu öneriler şöyle sıralanabilir:

*Okul yönetimince, öğrenci ve pansiyonlarla ilgili konularda öğrencilerin fikirlerinin dikkate alınması önemli olabilir.

*Çok fazla rekabet ortamı oluşturulmaktan, kıyaslama yapılmaktan kaçınılması yararlı olabilir.

*Öğretmen-öğrenci ilişkileri daha da iyileştirilebilir.

*Pansiyonun temizlenme sıklığının arttırılması sağlanabilir.

*Öğrencilere daha geniş kıyafet dolapları ve kitaplıklar sağlanabilir.

*Okul idarecilerinin öğrencilere olan tavırları olumlu yönde değiştirilebilir.

Yukarıda sıralanan sorunlarından arındırılmış, önerilere uygun çözümlerin geliştirildiği, personel sayısının yeterli, yurt ve pansiyonlarda hizmet veren personelin hizmet verdikleri alanla ilgili eğitimini almış olması ailesinden ve yaşam çevresinden ayrılıp yurt ve pansiyon hayatına katılan çocukların yaşayacağı olası mutsuzlukların ve başka psikolojik sorunların yaşanmasının önüne geçecektir. Pansiyon ve yurtlarda kalan öğrenciler farklı kültürel kimlik aidiyetine mensup toplumsal kesimlerden gelmektedir. Yurtlarda kalan farklı inanç ve kimlik gruplarına mensup öğrencileri ‘mahalle baskısı’ olarak nitelendirilecek bir takım dini ritüellere ve ortamlara katılmaya zorlamak, katılmayanlara örtük ya da açık psikolojik baskı uygulamak, ayrımcılık yapmak anti demokratik bir tutumdur. Özellikle idareci, belletici ve yaşça büyük öğrenciler ile öğretmenlerin bu tür davranışlardan kaçınmaları çocukların ruhsal yapılarının olumsuz yönde etkilenmesinin önüne geçecektir.