TEOG’da sınav kaygısı nasıl yenilir?

TEOG’da sınav kaygısı nasıl yenilir? Sonuçları liselere geçişte kullanılacak olan Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş Sistemi (TEOG) ikinci dönem sınavları 26-27 Nisan tarihlerinde yapılacak. Öğrenciler ilk gün Türkçe, Matematik, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ikinci gün ise Fen Bilimleri, TC İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ile Yabancı Dil derslerinden sınava girecekler. TEOG sınavlarına sayılı günler kala hem öğrenci hem de ailelerde kaygı yükseliyor.  

İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Beyza Ateş TEOG’da sınav kaygısı nasıl azaltılabilir sorusuna yanıt verdi. İşte Ateş’in TEOG’da sınav kaygısı ile ilgili açıklamaları:  

TEOG’DA SINAV KAYGISI: Kaygı sağlıklı bir duygu. Öncelikle öğrenciye kaygının stres ya da tehlike durumlarında ortaya çıkan, metabolizmayı korumaya yönelik sağlıklı bir duygu olduğunu anlatmak lazım. Ancak seviyesi ve süresi çok önemli. Kaygının çok yüksek ya da çok düşük seviyelerde olması başarıyı olumsuz yönde etkileyebilir. Kaygının bu durum bittikten uzun süre sonra dahi devam etmesi kişinin hayatında sıkıntılara yol açabilir. Mühim olan kaygıyı orta seviyede tutmak ve yeterince yaşamak. 

KAYGI NASIL ETKİ YAPIYOR?  TEOG’de sınav kaygısı bedenimizi, zihnimizi ve davranışlarımızı nasıl etkilediğini bilmek önemli. Stresli ya da tehlikeli bir durumla karşılaştığımızda vücudumuz kendini savunmak için, ‘kaç ya da savaş’ prensibi olarak da bildiğimiz, tehlikeli ortamdan kaçmak ya da kalıp tehlikeyle savaşmak amacıyla bazı tepkiler verir. Kaygı zihnimizde, duygularımızda ve davranışlarımızda da bazı değişikliklere yol açar. Örneğin, yoğun kaygı altında kişinin motivasyonu ve dikkati olumsuz yönde etkilenir. Sınavla ilgili olarak, sınav yerini terk etmek, aynı soru üzerinde dakikalarca oyalanmak, sınavı bitirmeye yönelik isteksizlik, soruları okumada ve anlamada problemler yaşayabileceğimiz işlevsiz davranışlardan bazılarıdır. Aslında bu değişiklikler vücudumuzun ‘Dikkatli ol, yolunda gitmeyen bir şeyler var!’ anlamı taşıyan bir uyarısıdır. Vücudumuzun bu uyarısını zamanında okumayı öğrenmek, kaygımızı orta seviyede tutmamıza yardımcı olacak baş etme stratejilerini bilmek ve bu stratejileri uygulamada yeterince deneyim kazanmak sınav öncesinde yapabileceğimiz önemli hazırlıklardan biridir.” dedi.

TEOG’DA SINAV KAYGISI İÇİN DOĞRU BİLGİ EDİNİN: TEOG’de sınav kaygısı kontrolü için öncelikle öğrencilerin girecekleri sınav hakkında doğru kaynaklardan yeterli ve güncel bilgilere ulaşmaları gerek. Öğrencilerin "Sınav ne tip sorular içeriyor, çoktan seçmeli mi? Yanlış doğruyu götürüyor mu?" gibi bilgileri sınava girmeden önce öğrenmeleri, kulaktan dolma bilgiler ile sınava girmemeleri gerekiyor. İnsan bilmediği zaman daha fazla korkar. Ne kadar iyi biliyorsak o kadar az kaygı duyarız.” 

SINAV STRATEJİSİ GELİŞTİRİN: Öğrenciler sınava girmeden önce bir sınav stratejisi geliştirmeli. Test çözerken hangi yöntemin kendileri için en iyisi olduğuna sınav öncesinde karar vermeli. Bu TEOG’da sınav kaygısı için önemli. Sınav kitapçığı alındığında tüm sayfaları hızlıca gözden geçirmek, sınava hangi soru ya da bölümden başlanılacağına önceden karar vermek, zor soruları sona bırakmak, aynı soruda çok fazla oyalanmadan sınavdaki tüm sorulara bakabilmek Ateş’ in önerdiği sınav stratejilerinden bazıları. Ayrıca öğrencilerin önceden sınav mekanını ve sınıflarını görmeleri, sınav mekanına ulaşım sağlayacak alternatif yolları belirlemeleri, sınav günü giyecekleri kıyafetlere önceden karar vermeleri sınav günü daha rahat hissetmelerini sağlayabilir.

OLUMSUZ DÜŞÜNCELERDEN KURTULUN: TEOG’da sınav kaygısı ile başetme yollarından biri de olumsuz düşüncelerden uzak kalmak. ‘Sınavı geçemezsem dünyanın sonu olur; hayatım kararır; arkadaşlarıma, aileme rezil olurum’,  ‘Sınavı geçememek hayatta başarısız biri olduğumu gösterir’ gibi düşünceler kimi zaman aile ve okul tarafından da pekiştirilen olumsuz düşüncelerdir. Beklentiyi sahip olunan bilgi, beceri ve kaynaklar doğrultusunda gerçekçi bir seviyeye çekmek; sınav sırasında aklımıza gelebilecek olumsuz düşünceleri sınav öncesinde keşfedip çürütmek gerekli. ‘Sınavda başarısız olmak dünyanın sonu değil, bir daha hazırlanırım, başka bir okul seçebilirim, başarıya giden birden fazla yol vardır, tek başına bu deneyim benim başarısız biri olduğumu göstermez’ gibi alternatif düşünceler geliştirilmeli.

GÜNLÜK RUTİNİNİZE DÖNÜN: Sınava birkaç gün kala öğrenciler kaygılarını arttıracak ortamlardan, kişilerden ya da aktivitelerden uzak durmalı. Kendilerini iyi hissedecekleri ortamlarda bulunmaları, kendilerine iyi gelecek pozitif kişilerle vakit geçirmeleri önemli. Ayrıca yine bu dönemde ailelerin çocuklarını olumlu yönde desteklemeleri, çocukta kaygıyı tetikleyebilecek günlük rutin dışı tutum ve davranışlardan kaçınmaları gerekli. Örneğin, sınava girecek diye çocuğa özel yemekler pişirmek, sosyal aktiviteleri kısıtlamak, ağır egzersiz programları uygulamak ya da dinlensin düşüncesiyle çocuğu rutininden 3 saat erken bir saatte yatırmaya çalışmak gibi özel uygulamalar kaygıyı tetikleyebilir. 

TEOG’DA SINAV KAYGISI İÇİN TEKNİKLER NEDİR? Öğrenciler nefes düzenleme tekniklerini deneyebilirler. Burundan derin bir nefes alıp nefesinizi birkaç saniye tuttuktan sonra yavaşça bırakmak gibi. Bunun dışında öğrenci kendini en çok rahatlatan, mutlu eden pozitif bir sahneyi düşünüp kafasında bu sahneyi detaylarıyla canlandırarak kaygının seviyesini düşürebilir. Bir de kas rahatlatma teknikleri var. Diyelim omuz bölgemiz kasıldı onu sıkı sıkı kasıp sonra gevşetmek işe yarayabilir.

AİLELERE DE UYARI VAR: Ailelere düşen en önemli görev çocuklarına destek olmak; her koşulda onların yanında olacaklarını ve onları seveceklerini hem sözleriyle hem davranışlarıyla onlara hissettirmek. Başarıya giden tek bir yol yoktur. Çocuklarımızdan çok yüksek beklentilerde bulunmak, onlara kendi isteklerimizi, hedeflerimizi ya da hayallerimizi dayatmak doğru değil. Bazen sözlerimizle anlatmasak da davranışlarımızla ve beden dilimizle çok fazla şey söyleriz. Örneğin, sınav sürecindeki ya da günlük yaşam içindeki hal ve hareketlerimizle fark etmeden çocuklarımıza ‘Sana güvenmiyorum, başarılı olacağına inanmıyorum, başarılı olacak donanıma sahip değilsin.’ ya da ‘Kaygı duyman gerekecek kadar zor bir durumla karşı karşıyasın, başarılı olduğun sürece benim için kıymetlisin, sınavda başarısız olursan hayat boyu mutsuz biri olacaksın.’ gibi olumsuz mesajlar veririz.Oysa onlara destek olacağınızı ve kıymetli olduklarını sözlerimizle olduğu kadar tutum ve davranışlarımızla da hissettirmek gerekli.