Uluslararası programlar: AP nedir?

Lise tercihlerinde uluslararası programlar etkili oluyor. Bu kez Advanced Placement (AP) programını anlatacağız. Öğrencilere sağladığı avantaj ve yurtdışı üniversite başvurularında katkısı nedir? pervinkaplancom instagram yayınında konuğumuz Hisar Okulları Genel Müdür Yardımcısı Gülçin Cırık Doğramacı AP ile ilgili merak edilenleri anlattı. İşte sorular ve cevapları:

ÜNİVERSİTE SEVİYESİNDE DERSLER

-Son yıllarda devlet okullarında da hızla yaygınlaşmaya başlayan ve IB gibi bilinir bir program haline gelen İleri Düzey Yerleştirme Programı olarak da adlandırılan Advanced Placement (AP) programı öncelikle nedir? Bu program ilk olarak nasıl ve ne amaçla başladı?

Advanced Placement yani AP programı öğrencilere daha lisedeyken üniversite birinci sınıf seviyesinde ki dersleri alma imkanı veriyor. Program, Amerika Birleşik Devletleri'nde, College Board tarafından 1955 yılında geliştirilmiştir. Collage Board liseden üniversiteye geçerken potansiyeli yüksek öğrencilerin üniversiteye hazırlanması konusunda imkan tanıma amacıyla bu programı oluşturuyor. Öğrenciler daha lisedeyken üniversite seviyesinde ders alma imkanına sahip oluyor. Bu bağlamda AP; eleştirel düşünme, ileri düzeyde okuma-anlama ve yazılı ifade gibi becerilerin erken yaşta gelişmesine ciddi katkı sunar. Biz de Hisar Okulları olarak AP okulları olarak bu imkanı öğrencilerimize veriyoruz.

Öğrenciler okuldan ders olarak alıyorlar. Dersin öncelikli olarak AP dersi seviyesinde olduğunu gösterebilmek için Collage Board’a yolluyoruz. Onlar da bu dersi ileri seviye olarak onay verdikten sonra bizler de bu dersleri AP dersleri olarak okullarımızda sunuyoruz.

Bu dersleri alan öğrenciler üniversite başvurularında bir adım öne çıkma imkanına sahip oluyorlar. Çünkü  kendilerini akademik olarak daha zorlayıcı bir program seçtiklerini ve başarılı olduklarını göstermiş oluyorlar. 

IB VE AP: İKİSİ FARKI NEDİR?

-Öncelikle IB ile ikisi arasındaki farkı anlatabilir miyiz? AP programında da diploma almak mümkün mü?

IB de AP de uluslararası programlardır ve akademik olarak öğrencileri üst düzeye taşımayı amaçlarlar. IB yapılandırılmış bir programdır. Öğrencilerin alması gereken belirli çekirdek zorunlu dersleri vardır. AP ise daha tekil bir programdır. Yani AP programında öğrencilerin kendi ilgi ve isteklerine yönelik ders tercihi yapabiliyorlar. IB gibi yapılandırılmış bir diploma programı değildir. AP öğrenciler hangi alanda akademik olarak ilerlemek istiyorsa ona yönelik ders alma imkanı sunuyor.

TÜRKİYE’DE BÜYÜYEN PAZAR

-Türkiye’de hızla büyüyor. Türkiye ile ilgili rakamları paylaşabilir misiniz?

112 tane okul var Türkiye’de bunun içerisinde devlet okulları da bulunmaktadır. Türkiye’de AP derslerini alan öğrencilerin sayısı son beş yılın içerisinde %300 artmış durumda. Ve Collage Board’ın verilerine göre öğrencilerin %71’i Collage Board’ın her sene mayıs ayında  düzenlediği, 5 puan üzerinden yapılan sınavda geçer not olan 3 ve üzerinde not alıyorlar. Üniversiteler hangi nota kredi vereceklerini kendileri karar veriyor. Dolayısıyla Türkiye’de her geçen gün artan bir talep var. Collage Board’tan aldığımız verilere göre de geçen sene 11000 AP sınavı yapılmış bu sene ise 13200 gibi bir sınav sayısı paylaşılmış.

HANGİ KOŞULLARDA BAŞLAR?

-Bir okul AP programını hangi koşullarda uygulayabilir? Milli Eğitim Bakanlığı ve College Board onayı gerekiyor değil mi?

 Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olduğumuz için okulda yaptığımız her şeyi onaylatmamız gerekiyor. AP derslerini Collage Board’a onaylattıktan sonra o dersler Milli Eğitim Bakanlığı tarafından da ders programlarımız dahilinde bir onay almamız gerekiyor. Bu program ilk kez 2015 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onaylandı ve bizler de onaylı bir şekilde uyguluyoruz. 

Öğrenciler genellikle 11. ve 12. sınıfta bu dersleri almak istiyorlar ve bu dersleri almaya hazır hale gelmiş oluyorlar. Seçmeli dersler bazında öğrenci ya AP matematik dersini seçer ya da Milli Eğitim’in matematik dersini tercih eder.  E-Okuldan alınan karnesinde de almış olduğu ders AP Matematik olarak çıkar. Bu da ancak Milli Eğitim Bakanlığı’ndan onay aldığınız zaman gerçekleşir.

KAÇ DERS VAR?

-Ders bazında alınan bir programdan söz ediyoruz. Toplamda kaç ders var?

Collage Board’un 39 tane dersi var. Hisar Okulları’nda ise öğrencilerimizin hedefleri ve seçmek istediği meslekler doğrultusundan onaylatıp sunduğumuz 25 tane dersimiz var. Yabancı dil eğitimi kapsamındaki İspanyolca, Fransızca, Almanca, İtalyanca, Japonca ve Çince gibi diller üzerine özel olarak hazırlanan AP yabancı dil dersleri, o dillerde işlenir. Bunlar dışındaki temel dersler ise İngilizce olarak yapılıyor.

College Board’ın bir kuralı var mı yani bir okula en az şu kadar ders açacaksın diyebilir mi?

Bu derslerle ilgili ilk çalışmalarımızı yaptığımızda 1-2 dersle başlamıştık. Dolayısıyla Collage Board size asla kaç tane ders açmanız gerektiğini söylemiyor. Okul buna kendi öğrencisinin hedef ve ihtiyaçlarına göre karar veriyor. Öğrencilerimi korumak ve bilgilendirmek adına bunun da altını çizmek istiyorum. 15 tane AP dersi alırsan Amerika’daki üniversitelere kabul alırsın ya da bunun şartı en az 10 tane AP dersi almaktır gibi bir şey söz konusu değildir.

KAÇ DERS ALMAK GEREKİYOR?

IB ve AP yöneticileri katıldıkları toplantılarda bu konulara dikkat çektiler. Bir üniversitele başvuruda seçilmesi gereken ders sayısı konusunda bir kriter var mı?

Böyle bir şey yok. Yani üniversiteler, özellikle Amerika’daki üniversiteler, üniversiteye kabul sürecine bütünsel olarak bakıyorlar. Dolayısıyla en fazla AP dersleri alan kişi olarak başvurulsa bile o üniversiteye kesin kabul alacağının garantisi yok. Collage Board bu konuda da araştırmalar yapıyor ve üniversiterle yakından çalışıyor. Yapılan araştırmalar sonucu 5 tane AP dersinden sonra alınanların üniversite kabul sürecinde çok bir fark yaratmadığı ortaya konulmuş. Öğrencinin okul ortalaması, derslerdeki katılımı ve  derinliği, bu derslerin okulda alınmasının önemi gibi noktaların üzerinde duruluyor. 5’in üzerine çıkma durumu çocuğun ilgi ve hedeflerine yönelik oluyor. Yani öğrenci ekonomi ya da psikoloji gibi dersleri aldığında ben bu alanda ilerlemek ister miyim hedefi doğrultusunda bu dersleri seçmiş oluyor. 

10-15 ders alınması konusunda özellikle veliler bir yarışa girmiş durumda. Bu Türkiye’ye özgün bir yaklaşım mı?

Biraz öyle diyebiliriz. Aslında Türkiye’ye ve bize benzeyen ülkelere özgü diyebiliriz. Ve IB’yi alan bir öğrencinin asla AP’yi alması gerekmiyor. Özellikle IB programlarından ders alan öğrencilerin akademik olarak yeterli bir  eğitimden geçiyor olması fazladan AP dersi almasını gerektirmeyecek düzeyde. Öğrencilerimiz hem Türkiye’de bir programı bitirmeye çalışırken hem de uluslararası düzeyde bir eğitim programı almaya çalışıyorlar. Dolayısıyla hem öğretmenler olarak hem de ebeveynler olarak çocuklarımızı korumamız gerekiyor. Bu bir maraton değil ve üniversiteye girince de her şey bitmiyor. Her şey daha yeni başlıyor. Hem IB de hem AP de bu derslerin amaçları öğrencileri onları bekleyen akademik hayata hazırlamak. Bunu da çok fazla ders alarak değil aldığı dersleri hakkıyla geçerek gerçekleştirmesi gerekiyor.

DERSLERDEN MUAF OLUR MU?

-Kaç ülkede geçerli? AP dersleri almış bir öğrenci yurtdışına gittiğinde bu derslerden her üniversitede derslerden muaf oluyor mu?  Yoksa o dersi alsa bile tekrar alması talep ediyor mu?

 70’ten fazla ülkede 6000’den fazla üniversitede AP dersleri başvuru aşamasında, üniversiteye kabul aşamasında ve burs verme konusundan değerlendiriliyor. Her ülkenin kendi politikası var. Daha rekabetçi üniversitelerde 5’in altındaki bir derse kredi vermezken başka bir üniversite buna kredi verebilir. Ve bu durum öğrencilerin o dersten muaf olmalarını, üniversiteyi erken bitirmelerini veya çift anadal yapmalarını sağlıyor.

YURTDIŞI İÇİN AVANTAJI NEDİR?

-Yurtdışı üniversite başvurularında AP dersi almış olmak avantaj mı oluyor?

Şöyle bir avatantajı oluyor. Bu derslerin üniversite 1. sınıf dersleri olduğu bilindiği için üniversite tarafından da akademik olarak zorlayıcı dersler olduğu bilindiği için bu dersleri alan öğrencinin başvurduğu üniversiteye verdiği mesaj şu oluyor: ‘Ben okulumda sunulan akademik olarak en zorlayıcı dersi başarıyla bitirdim. Artı bunun da okul dışında yapılan sınavından başarıyla geçtim.’ Bu durum burs başvuruları içinde bu şekilde değerlendiriliyor. Geçmişteki Hisar Okullarından mezun öğrencilerimizden de bildiğimiz gibi birçok üniversiteden burslu bir şekilde kabul alıyorlar.

Ayrıca şunu da vurgulamak gerekir lise düzeyindeki bir öğrencinin üniversite seviyesindeki bir dersten başarıyla geçmesi öğrenciye inanılmaz bir güven veriyor.

GEÇERLİLİK SÜRESİ VAR MI?

-Peki geçerlilik süresi diye bir durum söz konusu mu?

Geçerlilik süresi diye bir şey yok. Yani 9. sınıfta aldığınız bir AP dersi 12. sınıfta üniversiteye başvurduğunuzda hala geçerli oluyor. Üniversiteye başladıktan sonra o derslerin artık geçerliliği kalkıyor. Şunu da ekleyelim Türkiye’deki üniversiteler de hem IB hem AP derslerini kabul ediyor. Dolayısıyla uluslararası diploma programlarına yönelik belli oranlarda burs veriyorlar.

HANGİ DERSİ ALMAK GEREKİYOR?

-Çok sorulan sorulardan bir tanesi de AP dersleri nasıl seçiliyor? Nasıl bir ders listesi hazırlamak gerekir? Hangi dersi kimlerin alması gerekir? Buna dair ipuçlarını paylaşabilir misiniz?

Çok güzel bir konuya değindiniz. Burada rehberlik etmek çok önemli. Bizim okulumuzun da yapmaya çalıştığı önemli nokta bu. Şunu söyleyebilirim.

Eğer Mühendislik okumak istiyorsa bir öğrenci mühendislik denince akla önce matematik ve fizik dersi gelir. Dolayısıyla Calculus AB ya da Calculus BC derslerinin alınması gerekir. Eğer 11.sınıfta Fizik 1 veya 2’yi almışsa 12.sınıfta  Physics Mechanics C ve Mechanics alması gerekir.

Eğer Fizik okuyacaksa hem Physics derslerini hem de Mechanics’i hem de Electricity & Magnetism’i alması gerekir. Bunun yanında öğrencinin ilgi alanına göre diğer AP derslerini alabilir. Ama ben mühendislik okumak istiyorum diyorsa mutlaka Physic dersini almak zorunda.

Biyoloji okuyacağım diyorsa yine Matematik, Biyoloji ve Kimya AP derslerini almasını öneriyoruz.

Ekonomi okuyacaksa Macro-Micro Ekonomi ve Matematik derslerini almasını öneriyoruz. Onu da özellikle söylüyoruz çünkü o alanda okumak istiyorsa, o alana dair dersi lisede alıp görmesi ve üniversitede o alanı okuyup okumayacağına karar vermesi açısından çok önemli.

OKUL DIŞINDA ALMAK MÜMKÜN MÜ?

-Bazı okullarda AP dersleri yok. Dışarıdan nasıl bir sistemle alınabilir? Nasıl yönlendirilebilir? Bununla ilgili de biraz süreçten bahseder misiniz? 

Bu program Amerika’dan çıkmış olmasına rağmen orada da AP dersleri olmayan okullar var. Öğrenciler self-study yani öğrencinin kendi kendine çalışması üzerine platformlar var. Collage Board Khan Academy ile bir anlaşma yapıp, oradan derslerini ulaşılabilir bir hale getirdi. Dolayısıyla öğrencilerimiz o platformlardan yararlanabilir ve kendileri çalışabilir. Burada özellikle şunu çok vurgulamak istiyorum, öğrencilerin kendi okullarında açılan dersleri, kendi okullarından almaları özellikle üniversite başvurularında çok önemli. Ama yoksa o zaman bu ücretsiz platformlarda kendileri çalışacaklar. Ve Türkiye’de AP sınavları yapan okullarda bu sınavı alabilirler. Bizler de bu sınavları yapıyoruz. Sınav merkezlerinde de bu sınavları alabilirler.

SINAV NASIL DEĞİŞİCEK?

-Sınav demişken sınavda da bir değişiklik olacak. Bu yıl başlıyor değil mi? Ondan da söz edebilir miyiz?

Collage Board tarafından yapılan 28 tane AP sınavı bu sene dijital olarak gerçekleştirilecek. Bu hem gümrükte yaşadığımız sıkıntıları, sınavları gümrükten çekme sıkıntılarını hem de sınavın güvenliği açısından yaşanan sıkıntıları aşmak için çok önemli. Çünkü geçen senelerde birçok sınavla ilgili ve sınavın güvenliği ile ilgili sorunlar olmuştu. Collage Board SAT sınavlarını da 2023’ten beri dijital olarak yapıyor. O yüzden çok hızlı şekilde AP sınavlarını da dijitale geçirdi. 28 sınavın 16’sı tamamen bilgisayar üzerinden  yapılacak. 12’si de yani Matematik gibi dersleri Hybrid şekilde çözülecek. Yani soruları ekranda görecekler ve kağıt üzerinde çözecekler. Multiple choice soruları yine ekrana işaretleyecekler ama dediğimiz gibi  açık uçlu soruları önlerindeki kağıtlardan çözerek yanıtlayacaklar.

-Peki Hybrid sistem de tamamen dijitale döner mi?

Onu bilemiyoruz. Özellikle açık uçlu sorularda formülleri yazma konusunda ne olur bilemiyoruz. Collage Board’ın buna dair çalışmaları da mutlaka vardır çünkü sürece oldukça hızlı adapte olabilen bir kurum.

-Bir de tarihlerden söz edebilir miyiz? AP sınavları hangi zamanlarda yapılıyor? Yılda birkaç kere mi oluyor?

Sınavlar mayıs ayının ilk haftasında başlıyor. Mesela bu sene, Mayıs ayının başında başlayacak ve 16 Mayıs gibi bitecek. Ama çocuklar bir durumdan dolayı giremediği sınavlara ‘Late Exam’ dedikleri sınava girerek telafi edebilirler. Ama sınavlar dünyada her yerde aynı zamanda, aynı şekilde ve aynı saatte yapılıyor.

-Bir sorumuz var. Her bir AP dersinin zorluk seviyesi hakkında nasıl bilgi edinebiliriz? Öğrenci alt yapısının yeterli olup olmadığını nasıl anlayabilir?

AP web sayfasına gittiğinizde orada birtakım AP soruları var. Ama bu sorunun cevabını en iyi AP dersini alacağı öğretmeninden alabilir. Biz Hisar Okulları olarak öğrencilerimize bu fırsatı veriyoruz. Yani öğrenci ek bir ders almak istiyorum diyorsa kapımız açık. Ama derse başlamadan önce mutlaka dersin gerektirdiği beceriler neler, neler yapması gerektiği ile ilgili de öğrencimizle mutlaka oturup görüşüyoruz. Dolayısıyla öğrencimizin çok ciddi bir alt yapısı olması gerekiyor.

-Bazı okullar AP dersleri için dışarıdan da öğrenci kabul ediyor. Hisar Okulları’nda böyle bir şey söz konusu mu? Yani başka bir öğrenci sizden AP dersleri alabilir mi?

Bizim öğrencimiz olması gerekiyor çünkü o bizim eğitim programı dersimiz. Milli Eğitim’in Matematik dersi ile Calculus AP dersi aynı şekilde programın içerisinde. Dolayısıyla sadece bizim öğrencimize açık. Hisar Okulları sınav merkezi olduğu için biz sınavlarda yardımcı olabiliyoruz.

AP VE ÖĞRETMEN EĞİTİMLERİ

-Bir de AP’de öğretmen eğitimlerini merak ediyorum. IB’de olduğu gibi zorunlu değil değil mi öğretmenlik eğitimi?

Öğretmen eğitimleri zorunlu değil. Genel olarak Collage Board’un yaklaşımı programlardan ve yapılacak olan şeylerden okulun kendisi sorumludur yaklaşımı. Zaten kaliteli bir iş olmadığı zaman mutlaka bunu kendi sorumluluğuna alır diye bakıyor. O yüzden öğretmenler için AP Capstone’daki seminer ve research katılımı zorunlu dersler dışında diğer derslerde eğitim zorunlu değil.  Ama tabiki bir programa başlamadan önce bir öğretmenin kendini nelerin beklediğini bilmesi açısından biz bu eğitimlerin çok değerli ve kıymetli olduğunu düşünüyoruz. TÖZOK’taki AP programından sorumlu grup olarak da birkaç yıldır ‘AP Öğrenen Topluluğu’ diye bir etkinlik gerçekleştiriyoruz. Özellikle bu programı uzun süredir uygulayan okullardaki ve uygulamak isteyen okullardaki arkadaşlarımıza yaptığımız bir eğitim. İlkini iki sene önce Hisar Okulları’nda başlattık. 2024’te AP Öğrenen Toplulukları Etkinliği, TED İstanbul Koleji’nde gerçekleşti ve 18 öğretmenimiz bu etkinlikte yer aldı. Bu sene de ENKA Okulları’nda gerçekleştireceğiz. Bu programı uygulamak isteyen okullara da açık bir eğitim oluyor. Devlet okullarındaki arkadaşlarımız da aynı şekilde katılabiliyorlar.   

-Dedik ki sınavlarda en yüksek 5 puan alınıyor. Üniversiteler sorulmuş. Bir de bu üniversiteler içerisinde Yale, Harvard gibi üniversiteler var. Bu üniversitelere başvuruda yine 5 tane AP dersi yeterli mi diye bir soru geldi.

Amerika’daki üniversite başvurusu daha bütünsel bir yaklaşımda oluyor. Yani sadece AP ve akademik başarı yetmiyor. İyi bir not ortalaması olması, AP derslerini alıp başarıyla tamamlaması aynı zamanda okuldaki eğitim ders notu da önemli. Collage Board sınavından 5 almış olabilir ama okuldaki sınavına da özellikle dikkat ediyorlar. Extra okul dışında yaptığı aktivitelere, etkinliklere bakıyorlar. Sosyal sorumluluk projelerine, sadece kendisi için mi çalışmış yoksa başkalarına yardım etmiş mi gibi kriterleri de göz önünde bulunduruyorlar. Bu noktada üniversite danışmanlığı da çok önemli oluyor. Bizim üniversite danışmanlığı ofisimizdeki arkadaşlarımızın söylediği bir şey var. Buna ‘best match’ diyorlar. Yani çok iyi iki insan eş olamayabilir. Aynı şey üniversiteler için de geçerli olabilir. Üniversitenin vizyonu, misyonu, ne tip bir öğrenci yetiştirmek istediği, gelen öğrencinin buna uyumlu olup olmadığı gibi faktörler önemlidir.

Burada öğrencinin bu işi ne kadar tutkuyla yaptığı ve başardığı da önemli. 5’in üstüne çıkıyorsa kendi istediği, merak ettiği ve tutkusu olduğu için seçmesi gerekiyor. Yoksa ben bunları alacağım, checklist’i dolduracağım ve bu üniversiteye kabul edileceğim diye bir durum söz konusu değil.

Ama durum Avrupa ve İngiltere’de daha farklı ilerliyor. Özellikle İngiltere kabul aşamasında diyor ki “Mühendisliğe geliyorsan AP derslerinden mutlaka Calculus BC’yi alacaksın ve bana 5 olduğunu göstereceksin.”. Aynı şekilde Hollanda üniversitelerinde de benzer uygulamalar var. Oralardaki üniversiteler, biraz daha kriterlerini koymuşlar AP derslerine yönelik. Not olarak bunu almış olman ve şu kadar AP dersi almış olman gerekiyor diye belirtiyorlar. Ama Amerika’da bunun böyle bir formülü yok. Paket halinde bakıyor.