Eğitimin bütçesi: Ailenin harcadığı para artıyor

Eğitimin bütçesi: Ailenin harcadığı para artıyor. 2016’da toplam eğitim harcamasında hane halkı payı yüzde 18.8 iken, bu oran 2017’de yüzde 19’a yükseldi. Aileler de eğitimde yaşanan sorunların başında eğitim masraflarını görüyor. TÜİK 2018 yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması’na göre, ankete katılan ve çocuğu devlet okuluna devam eden velilerin yüzde 44.2’si ile çocuğu özel okula devam eden velilerin yüzde 60,4’ü eğitimde yaşanan sorunlardan biri olarak eğitim masraflarını görüyor.

EĞİTİMİN BÜTÇESİ: AİLELERİN HARCADIĞI PARA ARTIYOR

Eğitim İzleme Raporlarını bu yıldan başlayarak beş ayrı dosya olarak yayımlayacak olan Eğitim Reformu Girişimi (ERG) ilk raporunu yayımladı. ERG Eğitim İzleme Raporu 2019’un “Eğitimin Yönetişimi ve Finansmanı” başlıklı ilk dosyasına göre ailelerin eğitim için yaptıkları harcamalar her yıl artıyor.

EN AZ HARCAMA FEN LİSELERİNE YAPILIYOR

Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) bütçenin büyük çoğunluğu personel masraflarına gidiyor. Bakanlığın yatırım harcamalarına bakıldığında ise en az harcama fen liselerine yapılıyor.

ERG izleme raporuna göre eğitimin finansmanı şu şekilde dağılıyor

MEB 2019 BÜTÇESİ 113 MİLYAR TL OLDU
 

• Millî Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) bütçesi, 2018 yılında yaklaşık 93 milyar TL iken 2019 yılında 113 milyar TL oldu. Yıllar içerisinde gerçekleşen enflasyon etmeni dikkate alındığında bütçenin son 10 yılda yaklaşık 2 katına çıktığı anlaşılıyor.

• MEB bütçesinin gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı 2019 yılında %2,6’dır. 2016 yılından beri MEB bütçesinde artış olmasına rağmen bütçenin GSYH’ye oranında azalma olduğu görülüyor.

• 2008-2019 yılları arasında MEB bütçesinin GSYH’ye oranı %2,4-3,2 arasında değişiyor. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri arasında yer alan “Nitelikli Eğitim” hedefinin gerçekleşmesine yönelik adımlara bakıldığında, eğitim bütçelerinin GSYH’ye oranının %4-6 aralığında olması gerektiği belirtiliyor. Türkiye bu hedefe en fazla 2014 yılında yaklaştı (%3,2).

• Merkezi yönetim bütçesinden eğitim hizmetlerine ayrılan kaynaklar dağılımı dikkate alındığında, bütçenin %71,1’inin MEB’e, %17,1’inin yükseköğretim kurumlarına, %9,6’sının ise Gençlik ve Spor Bakanlığı’na ayrıldığı görülüyor.

• Merkezi yönetim bütçesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan (%43,7) sonra en fazla bütçenin %11,8 ile MEB’e ayrıldığı görülüyor.

• MEB bütçesinin Merkezi Yönetim Bütçesi’ne oranı %11,8’dir. Bu oran en yüksek seviyeye 2016 yılında ulaştı (%13,4).

EN BÜYÜK PAY PERSONEL GİDERLERİNE

• MEB 2019 bütçesinde ekonomik sınıflandırmaya göre en büyük pay personel giderlerine (%71,7) ayrılıyor. Bu miktara, sosyal güvenlik kurumu devlet primi giderleri için ayrılan bütçe de eklendiğinde MEB personeli için ayrılan bütçe 2019’da %83,4’e çıkıyor. 2018-19’da resmi kurumlarda görev yapan 880.673 öğretmen bulunurken, MEB’in toplam personel sayısı 1.000.090’dır.

MEB 2019 YATIRIM BÜTÇESİNDE EN AZ PAY FEN LİSELERİNE

• 2019 yılında MEB yatırım bütçesi önceki yıla göre %28,2 oranında azaldı. Merkezi Yönetim Bütçesi yatırım ödeneğinden MEB yatırımlarına ayrılan pay %11,2’den %10,2’ye düştü. 2008-2019 yılları arasında MEB yatırımlarının dalgalı bir grafik izlediği, Merkezi Yönetim Bütçesi yatırım ödeneği içindeki payının en yüksek 2008 yılında (%14,8), en düşük 2011 ve 2012 yıllarında (%9,3) olduğu görülüyor.

• 2019 Yatırım Programı’nda en fazla bütçe ayrılan proje “İlköğretim Okulu İnşaatları”dır. MEB tarafından yapılan eğitim harcamalarının %29,6’sı ilköğretim okulu inşaatları için ayrılıyor, 2017-2021 yılları arasında 38.150 derslik inşa edilmesi planlanıyor. İlköğretim inşaatlarından sonra en fazla bütçe mesleki ve teknik Anadolu lisesi ve çok programlı Anadolu lisesi inşaatlarına (%13,2) yapılırken, en az harcama fen liselerine yapılıyor (%0,6).

EĞİTİM İÇİN YAPILAN ÖZEL HARCAMALAR ARTIYOR

• 2017 yılında Türkiye’de eğitim harcamaları %9,8 artarak 176.452.000.000TL oldu (GSYH içindeki payı da %5,7’dir). Harcamalardaki bu artışa kademelere göre bakıldığında, en fazla artışın %19 ile ortaöğretimde olduğu görülüyor. Ortaöğretimi, %16,1 ile okul öncesi eğitim takip ediyor.

• 2016’da toplam eğitim harcamasında hane halkı payı %18,8 iken, bu oran 2017’de %19’a yükseldi.

• TÜİK 2018 yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması’na göre, ankete katılan ve çocuğu devlet okuluna devam eden velilerin %44,2’si ile çocuğu özel okula devam eden velilerin %60,4’ü eğitimde yaşanan sorunlardan biri olarak eğitim masraflarını görüyor. Her iki oran da geçtiğimiz yıla göre arttı. 2017’de bu oranlar devlet okulu için %34,8, özel okullar için %42,8’di.

EĞİTİM VE ÖĞRETİM DESTEĞİ ÜCRETİN YÜZDE 37’SİNİ KARŞILIYOR

• 2014’ten beri eğitim ve öğretim desteği verilen yeni öğrenci sayısı azaldı. 2014-15’te toplam 285.000 öğrenci ilk kez destek alırken, bu sayı son üç yılda her yıl için 75.000’dir. 2014-15’ten beri uygulama için toplam 4.067.411.733TL harcandı. 2018-19 itibarıyla eğitim desteği alan toplam 247.562 öğrenci bulunuyor. Bu öğrenciler tüm öğrencilerin %1,5’ini oluşturuyor. Eğitim ve öğretim desteği, ortalama özel okul ücretlerinin en az olduğu ortaöğretimde dahi ücretin %37,4’ünü karşılıyor.

MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMDE DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ

• 2017-18 verilerine göre, Türkiye’de 2.552 mesleki ve teknik Anadolu lisesi, 762 çok programlı Anadolu lisesi ve 322 mesleki eğitim merkezi bulunuyor. Bu okullardan toplam 774’ünde (%21,3) döner sermaye işletmeleri bulunuyor.

• Türkiye’de öğrencilerin eğitim alabilecekleri 54 farklı mesleki ve teknik eğitim alanı var. Fakat, her mesleki ve teknik eğitim alanında döner sermaye işletmesi bulunmuyor: Toplam 31 alanda döner sermaye etkinlikleri yapılıyor. Döner sermaye atölyelerinde yapılan işlerde çalışan öğrencilere saat başı en az asgari ücretin sekizde biri kadar ücret ödeniyor.

• Mesleki ve teknik Anadolu liselerinin %25,2’si, çok programlı Anadolu liselerinin %0,8’i, mesleki eğitim merkezlerinin %7,7’si döner sermaye çalışmaları aracılığıyla gelir elde ediyor. Döner sermaye faaliyeti bulunan okullarda 2017 yılında 217.197.959TL gelir elde edildi. Toplam döner sermaye gelirinde en büyük paya sahip iller Ankara (24.574.841TL, toplam gelirin %11,3’ü), İstanbul (16.651.297TL, toplam gelirin %7,7’si) ve Antalya’dır (13.409.303TL, toplam gelirin %6,2’si). En yüksek döner sermaye geliri gerçekleştiren okul ise Batman’daki Batman Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’dir (5.455.491TL, toplam gelirin %2,5’i).

• Döner sermaye geliri yüksek olan mesleki ve teknik eğitim alanlarının istihdam durumuyla ilişkileri incelendiğinde; en yüksek gelir elde edilen üç alan konaklama ve seyahat hizmetleri (48.179.922TL, toplam gelirin %22,2’si), mobilya ve iç mekan tasarımı (48.082.494TL, toplam gelirin %22,1’i), yiyecek ve içecek hizmetleridir (47.870.085TL, toplam gelirin %22’si).

ÖĞRENCİLERİN İSTİHDAM ORANLARI NEDİR?

• Mezun olan öğrencilerin istihdam edilme oranları ise, konaklama ve seyahat hizmetlerinde %7,9, mobilya ve iç mekan tasarımında %4,8, yiyecek ve içecek hizmetlerinde %5,9’dur. En fazla mezunun alan içi sektörlerde istihdam edildiği eğitim alanları ise laboratuvar hizmetleri (%18,3), uçak bakımı (%17,9) ve eğlence hizmetleridir (%12,3). Laboratuvar hizmetleri ve uçak bakımı eğitim alanlarında döner sermaye işletmesi bulunmuyor.