Maç ortasında kural değişir mi? YÖK’ün denklik kararı öğrencileri nasıl etkileyecek?

Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) yurtdışı denklik için aldığı son karar hem “maç ortasında kural değiştirmek” anlamına geliyor hem de bu yıl yurtdışında üniversite eğitimi görmeyi planlayan ve başvurularını yaparak kabul almış bu nedenle de Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) girmeyecek onbinlerce öğrenciyi mağdur ediyor.

Nasıl mı?

Önce eski sistemdeki denklik durumuna bakalım. Biliyorsunuz diş hekimliği, eczacılık, tıp, hukuk, öğretmenlik, mühendislik ve öğretmenlik programlarında başarı sırası barajı var. Bu bölümleri tercih edecek öğrencilerin YKS’de aranan başarı sırasında olmaları gerek. Aksi halde bu bölümleri tercih edemezler. Yurtdışı için geçerli kural da YÖK’ün 5 Eylül 2023 tarihli kararına göre tanıdığı Academic Ranking of World Universities (ARWU), CWTS Leiden Ranking Academic Ranking, QS World University Rankings, Times Higher Education World University Ranking tarafından yapılan üniversite sıralamalarının en az ikisinde ilk binde yer alan yükseköğretim kurumlarında okudukları takdirde denklik sorunu bulunmuyordu.

KURALLAR DEĞİŞTİ

Ancak 15 Mart 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararla yurtdışı denklik ile ilgili kurallar tamamen değişti. “Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”le yurtdışı yükseköğretim diplomalarının denklik işlemlerine ilişkin kapsamlı değişikliklere gidildi.

4 PROGRAMA DÜZENLEME

Bu değişikliklerin başında da bu yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren yurtdışındaki üniversitelere kayıt yaptıranlar açısından Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) puan şartı getirildi. Üstelik de YKS’de geç başvuru tarihi bile 7 Mart’ta son bulmasına rağmen.

Bu değişikliğe göre liseyi Türkiye’de bitirenler başarı sırası barajı bulunan tıp doktorluğu, diş hekimliği, eczacılık ve hukuk programlarını yurtdışında okumayı planlayanların; yurt dışındaki programa kayıt oldukları yıla ait YKS’de aranan başarı sırası barajına sahip olmaları gerekiyor. Bunu da belgeli olarak gösterecekler. YKS’ye girmeyen ya da giren ama başarı sırası barajını tutturamayanların denklik başvuruları otomatik olarak rededilecek.

Yönetmelikte bu bölüm şöyle düzenleniyor: “Ortaöğrenimlerini Türkiye’de tamamlayanlardan; Türkiye’de başarı sıralaması şartı aranan programlara denklik müracaatlarında, yurtdışı yükseköğretim kurumuna kayıt olunduğu yıl ÖSYM tarafından yapılmış olan merkezi yerleştirme sınavında ilgili programın asgari başarı sıralaması şartını sağlamış olduklarını gösterir sınav sonuç belgesi.”

BELİRLİ ÜNİVERSİTELERDEN MEZUNLARA

Eğer YÖK’ün tanıdığı -ki; henüz bu sıralama kuruluşlarının hangileri olduğu, eski sıralama kuruluşlarının olup olmadığı da önümüzdeki günlerde netleşecek- 3 sıralama kuruluşunun en az üçünde tıp doktorluğu, diş hekimliği, eczacılık ve hukuk başvurularında seçtikleri üniversite ilk 400’lük dilimde ise Seviye Yeterlik ve Belirleme Sınavı (SYBS) uygulanmaksızın denklik işlemi yapılacak. Ama burada da Türkiye'de liseyi bitirenler için YKS ve başarı sırası barajı geçerli.

Yine yönetmelik değişikliğine göre yönetmeliğin yayımlandığı tarihten sonra kayıt yaptıranlar açısından geçerli olmak üzere; ortaöğrenimini hangi ülkede tamamladığına bakılmaksızın; tıp doktorluğu, diş hekimliği, eczacılık ve hukuk programlarından yapılan denklik başvuruları, eğer adayın mezun olduğu yükseköğretim kurumu, öğrenime başlanılan yıl YÖK tarafından kabul edilen sıralama kuruluşlarının yaptığı dünya üniversite sıralamalarının en az ikisinde, ilk binde yer alan bir yükseköğretim kurumu değilse adayın denklik başvurusu reddedilecek. Üniversite ilk binde ise denklik için başvurabilecek. Türkiye'deki liseden mezun olan öğrenci için YKS yine geçerli.

YÖK NE DİYOR?

Yönetmelik değişikliği ile ilgili  YÖK yetkililerine şu soruları yönelttik ve aldığımız yanıtlar şöyle oldu:

Doğrudan denklik için seçilen üniversite 3 sıralama kuruluşunda ilk 400’de ise SYBS’ye gerek kalmadan denklik verileceği anlaşılıyor. Peki bu öğrencilerin de YKS’de başarı sırası barajına ulaşmaları gerekiyor mu?

Eğer öğrenci ortaöğrenimini Türkiye’de tamamladıysa ve yurt dışında okuduğu programa ülkemizde YKS ile başarı dilimi isteyen programsa, evet öğrenci ilk 400 okuluna da girse ilgili yılda YKS'ye girmeli ve ülkemizdeki başarı dilimine girmeli. Tabi ki bu ileride denklik başvurusunda bulunacaklar için geçerli yoksa denklik istemeyen kişinin YKS'ye girmesi zorunluluğu yok.

Denklik başvurusunun kabul edilmesi için sıralamaların en az ikisinde ilk binde olması gerekiyor. Bu şartı sağlarsa denklik başvurusu kabul edilecek, ama SYBS’ye girebileceğini anlıyoruz. Bu öğrenciler de YKS belgesi gösterecek mi?

Bu kural yalnızca tıp, diş, eczacılık ve hukuk programları için geçerli olup, yalnızca ortaöğrenimini Türkiye’de tamamlayanları değil tüm başvuruları kapsamaktadır. Bu kural bu dört bölümden başvuran ilgililere doğrudan denklik verileceği anlamına gelmemekte, yalnızca ilk binin dışını ret, ilk bini ise incelemeye alınacağı anlamına gelmektedir, dosya durumuna göre gerekli SYBS işlemi yapılabilir. Bu durumda olan adaylar, ilk bini sağlama kuralına ek olarak, kişi eğer ortaöğrenimini Türkiye’de tamamladıysa ilk bine ek olarak YKS başarı dilimini de sağlaması gerekmektedir.

KABUL ALANLARI DA KAPSIYOR MU?

15 Mart’tan sonra yurtdışına başvuran tüm öğrencilerin YKS’de başarı sırası barajına ulaşmaları gerekiyor mu?

Başvuru tarihi değil üniversiteye kayıt tarihi esas alınmaktadır, 15 Marttan sonra kayıt yaptırmış olan herkes yeni değişikliklerin kapsamındadır. Evet başvuru belgesi olup başvuru anında ibraz edilecek ve sonradan ibraz hakkı tanınmamaktadır.

Bu kurallar 15 Mart’tan önce kabul alan ama henüz kayıtları yapılmamış öğrencileri de kapsıyor mu?

Kayıt tarihi esas alındığı için, kabul aldım ancak kayıt yaptırmadım diyenler de kapsam içindedir.

YURTDIŞINA OKUMA KARARI VERENLER  NE OLACAK?

YÖK’ün verdiği yanıtlar böyle de değişikliğin yarattığı sorunlara çözüm görünmüyor.

Başta yabancı özel liseler ile Abitur, IB, AP gibi uluslararası programları uygulayan ve bu programlardan mezun olan öğrencilerin büyük kısmı yurtdışında üniversite okumak istedikleri  için Türkiye’deki üniversite sınavına yani Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) başvurmuyor ve girmiyor. Şimdi bu yönetmelik değişikliği ile öğrencilerden de YKS puanı ve başarı sırası barajını aşmaları bekleniyor.

Üstelik de YKS başvuruları bitti, geç başvurular da 7 Mart’ta son buldu. YKS başvuruları son bulduktan yaklaşık 1 hafta sonra YKS şartı getiren ve bu değişikliği de bu yıldan itibaren uygulamaya sokan YÖK, bu durumun farkında mı?

Yurtdışında okuma kararı vererek, başvurularını yapan bu öğrenciler ne olacak? Üstelik de önümüzdeki öğretim yılı için yurtdışı üniversitelerin kayıtları henüz başlamadı, sadece kabuller geliyor. Hatta birçok üniversite sonbaharda kayıtlarını tamamlıyor. Bu öğrencilere “Bizi ilgilendirmiyor, YKS’ye başvursaydınız” mı denilecek? Böyle bir karar alınacağını bilselerdi başvururlardı.

GİDİYORSANIZ, DÖNMEYİN Mİ?

Üstelik bu öğrenciler yurtdışında okumayı planladıklarından YKS için hazırlık da yapmadılar. Hiç maç başlamışken kural değiştirilir mi? YÖK yetkilileri bu kararın nasıl bir etki yaptığının farkında değiller mi? Onbinlerce aile ve öğrenci şu anda ne yapacağını bilmez durumda.

Bu durumda “Tabi ki bu durum ileride denklik başvurusunda bulunacaklar için geçerli yoksa denklik istemeyen kişinin YKS'ye girmesi zorunluluğu yok” yanıtını vermek, “Madem yurtdışına gidiyorsunuz, geri dönmenize de gerek yok” anlamına mı geliyor?

DİĞER BÖLÜMLER İÇİN YÖNETMELİK NE DİYOR?

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndekiler hariç olmak üzere yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarının yabancı dil ve edebiyat, bu dillerin öğretmenliği, filoloji ile mütercim-tercümanlık alanlarındaki ön lisans, lisans ve yüksek lisans programlarından alınan diplomaların/mezuniyet belgelerinin denklik işlemlerinde, mezun olunan program dilinde Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen ulusal veya uluslararası yabancı dil sınavlarından Kurul tarafından belirlenecek puanı alma şartı aranır.

İLK 400’DE YER ALIYORSA

Ancak Yükseköğretime başlanılan yıl Yükseköğretim Kurulu tarafından esas alınan sıralama kuruluşlarının yapmış olduğu dünya üniversite sıralamalarının en az üçünde ilk dört yüzlük dilim içerisinde yer alan yükseköğretim kurumlarından mezun olanlardan bu puan istenmez.

SINAV GETİRİYOR

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndekiler hariç olmak üzere yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarının Türk Dili ve Edebiyatı, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği, Türkçe Öğretmenliği, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları gibi Türkçeyle ilgili programlarından alınan diplomalara/mezuniyet belgelerine, Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen eşdeğer alanlarda yapılan sınavda başarılı olunması hâlinde diploma/mezuniyet denklik belgesi düzenlenir.”